چالش‌های مدیریت پسماند؛ نیاز به اقدام فوری!
مدیریت پسماند یکی از چالش‌های اساسی در کشورهای درحال‌توسعه و همچنین بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته محسوب می‌شود. در ایران، با توجه به رشد جمعیت و توسعه صنعتی، این مسئله اهمیت بیشتری یافته است. مدیریت صحیح پسماند نه‌تنها به حفظ محیط زیست کمک می‌کند، بلکه می‌تواند بر سلامت عمومی و بهبود کیفیت زندگی مردم نیز تأثیر بگذارد. در این راستا، بررسی قوانین و مقررات مرتبط با مدیریت پسماند در ایران بسیار ضروری است.
قوانین و مقررات مدیریت پسماند در ایران عمدتاً به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند: قوانین بنیادی و مقررات اجرایی. قوانین بنیادی شامل قوانین کلان‌ای است که توسط مجلس شورای اسلامی تصویب می‌شود. یکی از مهم‌ترین این قوانین، قانون مدیریت پسماندهاست که در سال 1396 به تصویب رسید. این قانون به تبیین اصول ابتدایی مدیریت پسماند، از جمله تفکیک در مبدا، جمع‌آوری، حمل و نقل، تفکیک در محل دفن و بازیافت پسماندها می‌پردازد. این قانون همچنین مسئولیت‌های سازمان‌های دولتی، شهرداری‌ها و شهروندان را مشخص می‌کند.
مقررات اجرایی به‌عنوان ابزارهایی برای اجرای قوانین بنیادی محسوب می‌شوند. به‌عنوان مثال، در راستای قانون مدیریت پسماند، شهرداری‌ها موظف به تدوین و اجرای برنامه‌های مدیریت پسماند در سطح محلی هستند. این برنامه‌ها باید شامل تدابیری برای جمع‌آوری، حمل و نقل و مدیریت پسماندهای قابل بازیافت و غیرقابل بازیافت باشد. علاوه بر این، برنامه‌هایی برای آموزش عمومی در زمینه اهمیت تفکیک و کاهش پسماندها اجرا می‌شوند.
از دیگر قوانین و مقررات مهم می‌توان به قانون مهندسی و تأسیسات بهداشتی و قانون حفاظت و بهسازی محیط‌زیست اشاره کرد. این قوانین بر کاهش آلودگی و حفظ محیط‌زیست تأکید دارند و به‌ویژه در مورد پسماندهای صنعتی و خطرناک می‌توانند تأثیرگذار باشند. همچنین روزنامه رسمی کشور و سایت‌های مربوط به سازمان حفاظت محیط‌زیست به‌طور مرتب قوانین و مصوبات جدید در این زمینه را منتشر می‌کنند.
نقش سازمان‌های دولتی و غیر دولتی در اجرای این قوانین بسیار حیاتی است. سازمان حفاظت محیط‌زیست به‌عنوان نهاد اصلی در نظارت بر اجرای سیاست‌های مدیریت پسماند عمل می‌کند. این سازمان با همکاری شهرداری‌ها، صنعت‌ها و مردم، اقدامات لازم برای مدیریت پسماندها و کاهش آلودگی را انجام می‌دهد. همچنین NGOها و تشکل‌های مردمی نیز می‌توانند به‌عنوان واسطه‌هایی بین دولت و مردم عمل کرده و در ارتقاء سطح آگاهی عمومی نقش مؤثری ایفا کنند.
با وجود قوانین و مقررات موجود، اما چالش‌هایی هنوز در روند مدیریت پسماند در کشور وجود دارد. یکی از مشکلات اصلی، عدم آگاهی عمومی در زمینه مدیریت پسماند و تفکیک پسماندها است. بسیاری از شهروندان هنوز به اهمیت تفکیک پسماندهای قابل بازیافت از غیرقابل بازیافت پی نبرده‌اند و این مسئله مانع از بهبود مدیریت پسماند می‌شود. همچنین، نبود زیرساخت‌های مناسب برای جمع‌آوری و بازیافت پسماندها یکی دیگر از موانع اساسی است.
از سوی دیگر، همکاری میان نهادهای مختلف نیز نیازمند بهبود است. در بسیاری از موارد، بین نهادهای مختلف مسئول مدیریت پسماند عدم هماهنگی وجود دارد که به کاهش کارآمدی برنامه‌ها منجر می‌شود. برای حل این مسائل، نیاز به هم‌افزایی و مشارکت مؤثر تمامی ذینفعان، از دولت و بخش خصوصی گرفته تا جوامع محلی و مردم، احساس می‌شود.
در نهایت، بهبود مدیریت پسماند در ایران نیازمند یک رویکرد جامع، هماهنگ و پایدار است که تمامی جنبه‌های اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی را در نظر گیرد. با توجه به رشد روزافزون تولید پسماندها، ضروری است که قوانین و مقررات موجود بازنگری و تقویت شوند و برنامه‌های آموزشی و آگاهی‌بخشی به‌صورت مستمر اجرا گردند.