زنان این داستان‌ها در انتظار شاهزاده قصه‌ها نیستند!
به نقل از خبرگزاری کتاب ایرانکد خبر 1399b175761399/11/515
مزدک بلوری گفت: زنان داستان‌های ویلا کاتر، مستقل و قدرتمند و با اتکا به توانایی‌های خود زندگی می‌کنند. آن‌ها در انتظار شاهزاده قصه‌ها نیستند، قرار نیست مردی از راه برسد و منجی‌شان شود.
(تصویر شماره 1)
به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نشر نی به تازگی دو رمان با موضوع ادبیات زنان با ترجمه مزدک بلوری منتشر کرده است. دو کتاب «باتلاق شنی» و «آری ای پیشگامان» به ترتیب نوشته نلا لارسن و ویلا کارتر هستند که به ادبیات از منظر زنانه توجه دارند. «آری ای پیشگامان» داستان دختری است که در میانه تعصب های کور باید برای رسیدن به هدفش با جامعه و خانواده اش بجنگد. این رمان با محوریت زنی شکل می گیرد که مقاومت و ایستادگی معنای زندگی اش است. رمان «باتلاق شنی» تقلای دختری سیاه پوست برای یافتن هویتش است. نلا لارسن که خود نویسنده ای دورگه است در رمان هایش بیشتر به مسائل نژادی و هویتی نیز نظر داشته است. جنبش مهم و تاثیرگذار هارلم در رمان های او جایگاه ویژه ای دارند. «باتلاق شنی» چالش های زیستی یک دختر سیاه پوست را که نه به جامعه سیاه پوستان و نه به جامعه سفیدپوستان تعلق دارد، به تصویر می کشد. در ادامه گفت وگوی ایبنا را با مزدک بلوری می خوانید:دو کتابی که شما ترجمه کرده اید به مسائل زنان می پردازد و به نوعی ادبیات از منظر زنانه است. چه شد که شما تصمیم گرفتید کتاب هایی در این زمینه ترجمه کنید؟
زنان جهان برای دستیابی به حقوق خود راه سختی پیموده اند. تفکرمردسالاری به شکلی ساختاری برای زن جایگاه پایین تری در جامعه قائل می شود و با در نظر گرفتن نقش های سنتی برای زن و مرد جایگاه هر یک را در مناسبات قدرت اجتماعی تعیین می کند، نقش هایی که مرد را منطقی، قدرت مند، استوار و حامی زن می دانند در حالی که زن را احساساتی، بی منطق، ضعیف و سلطه پذیر قلمداد می کنند. همین نقش ها مبنایی برای توجیه نابرابری های جنسیتی مثل کنار گذاشتن زنان از مناصب مدیریتی یا پرداخت دستمزد کمتر به زنان است. هدف مردسالاری این است که زنان و مردان را در جایگاه تعریف شده خود نگه دارد تا سلطه مرد را حفظ کند و زن را به حاشیه براند.
جنبش های زنان با هدف مقاومت در برابر این ایدئولوژی شکل گرفتند، مقاومت در برابر آنچه این تفکر در مورد شیوه زندگی مان به ما دیکته می کند. مسائل جنسیتی به طور کلی جایگاه ویژه ای در تجربه های انسانی از جمله ادبیات دارند. ادبیات زنان با به نمایش گذاشتن وضعیت زنان در جامعه هم آگاهی بخشی می کند هم راهکارهایی برای پیشبرد اهداف زنان ارائه می دهد. این آگاهی بخشی هم در مورد سنت ها و نهادهایی است که زنان را از لحاظ اجتماعی و اقتصادی مورد ظلم و تبعیض قرار می دهند هم درباره تاثیر مردسالاری بر تجربه روانشناسانه و خلاقیت زنان، زیرا ظلم به زنان شامل سرکوب امیال و احساسات زنانه در سطح ناخودآگاه نیز می شود، و این به شکلی از فمینیسم می انجامد که در پی رهایی ذهنی و روانی زنان است. انتخاب ادبیات زنان برای ترجمه با هدف همین آگاهی بخشیدن به زنان و مردان جامعه صورت می گیرد. در این دو کتاب قهرمانان داستان زن هستند؛ یکی دختر مستقلی است که با اتکا به توانایی ها و پشتکار خود به موفقیت بزرگی می رسد و الگوی خوبی برای دختران و زنان جوان است؛ دیگری دختر سیاه پوست زیبایی است که در وضعیت بغرنجی گرفتار می شود و داستان زندگی اش رنجی را که زنان در جوامع بشری متحمل می شوند به تصویر می کشد.
رمان «آری ای پیشگامان» با محوریت مسائل مهاجران و زنان پیش می رود. درباره قهرمان زن این رمان و مسائلی که همزمان با آن درگیر است، توضیح دهید.
الکساندرا برگسون، قهرمان داستان، با خانواده اش از سوئد به امریکا مهاجرت کرده است. آن ها در منطقه نبراسکا مزرعه ای می خرند و پس از چند سال تلاش موفق می شوند بدهی ها و وام هایشان را پرداخت کنند. اما شرایط سخت می شود؛ خشکسالی و عمل نیامدن محصول و بی رحمیِ طبیعتِ سرزمینی وحشی کار را دشوار می کند. کل منطقه ناامید می شود و کشاورزان که حالا پس از گذشت چند سال مقروض شده اند زمین هایشان را رها می کنند و به شهرهای دیگر مهاجرت می کنند. با این حال، الکساندرا می ماند و مبارزه می کند. او فکرهای بزرگی در سر دارد، اما نخست باید بر کوته فکری برادران و مردهای اطرافش فائق آید. سرانجام بر اثر تلاش و پشتکار به موفقیت می رسد اما همچنان ناچار است با تعصب ها و غرض ورزی های برادرانش در بیفتد تا بتواند موانعی را که بر سر راه عشق او و مرد موردعلاقه اش قرار گرفته است از پیش رو بردارد. از طرفی ماجرای عاشقانه دو نفر از اطرافیان الکساندرا یکی از زیباترین عاشقانه های ادبیات جهان را رقم می زند.
(تصویر شماره 2)
درباره نگاه ویلا کاتر و نلا لارسن به ادبیات رهایی بیشتر بگویید. این دو چه اشتراکات و تفاوت هایی در نگاه به ادبیات دارند؟
ایجاد تغییر در باور و نگاه و کمک به رهایی خواننده از قالب های کهنه هدفی است که در آثار هر دو نویسنده دنبال می شود. ویلا کاتر نویسنده رمان های ناحیه ای است و عمدتا بر زندگی مهاجران و مرزنشینانِ دشت های امریکا متمرکز می شود. زنان داستان های او کلیشه های مرسوم جامعه را به چالش می کشند و مستقل و قدرتمند و با اتکا به توانایی های خود زندگی می کنند. آن ها در انتظار شاهزاده قصه ها نیستند، قرار نیست مردی از راه برسد و منجی شان شود، هدف غایی زندگی را در ازدواج کردن و گنجیدن در قالب های تعریف شده جامعه برای زنان نمی بینند. در آثار او خواننده بیشترین همدلی را با زنان نشان می دهد، داستان را از زاویه دید آن ها می بیند و از تعصب های مردانه احساس بیزاری می کند. اما نلا لارسن که از نویسندگان مطرح رنسانس هارلم، یک جنبش فرهنگی، اجتماعی و هنری سیاه پوستان در دهه 1920، است مسائل جنسیتی را با مساله نژاد و تبعیض نژادی درمی آمیزد.
تجربه زنان سیاهپوست در جوامع مردسالار تفاوت عمده ای با تجربه زنان سفیدپوست طبقه متوسط جوامع اروپایی و امریکایی دارد. هر زن نیازها، امیال و مشکلات خاص خودش را دارد که متاثر از نژاد، طبقه اجتماعی-اقتصادی، تحصیلات، گرایش های جنسی، مذهب و ملیت اوست. به بیان دیگر، مردسالاری در کشورها و فرهنگ های مختلف عملکرد متفاوتی دارد. ظلم جنسیتی به زنان سیاه پوست را نمی توان بدون در نظر گرفتن تجربه نژادی آن ها درک کرد. زن سیاه پوست هم به دلیل نژادش در بین مردان و نیز زنان سفیدپوست به حاشیه رانده می شود، هم بر مبنای جنسیتش مورد ظلم مردان سیاه پوست قرار می گیرد. او بر تصویر ایده آل زن در جوامع مردسالار، یعنی زیبایی و ظرافت، منطبق نیست، از این رو ناچار است وارد دنیای سخت کار در مزارع و خانه ها شود و کسی از او حمایت نمی کند. در نتیجه زن سیاه پوست هم به دلیل پوست تیره اش و هم به دلیل بدن زنانه اش مورد ستم قرار می گیرد و تجربه ای کاملا متفاوت دارد. نلا لارسن این تجربه متفاوت را خیلی خوب به تصویر می کشد.
(تصویر شماره 3)
کار قبلی که از نلا لارسن ترجمه کرده بودید از منظر توجه به مساله زنان و سیاه پوستان با رمان «باتلاق شنی» یک دغدغه را دنبال می کنند. نلا لارسن این بار از چه دیدگاهی به این مسائل پرداخته است؟
در رمان «نقاب» با زنان دورگه آفریقایی تباری روبه رو هستیم که در ظاهر شبیه ایتالیایی ها، اسپانیایی ها یا مکزیکی ها هستند. آن ها برای فرار از تبعیض نژادی دهه 1920 امریکا و استفاده از مزایای سفیدپوستی، نقاب بر چهره می گذارند و خود را سفیدپوست جا می زنند. اما بریدن از جامعه سیاهان، از فرهنگ، رسم و رسوم، مهمانی ها و رقص ها، برای یکی از شخصیت ها تجربه ای آزاردهنده است، شخصیتی که با مرد سفیدپوست نژادپرستی ازدواج کرده و سیاه پوست بودن خود را از او پنهان کرده و در تمام دوران بارداری از این می ترسیده که مبادا فرزندش نشانی از نژاد سیاه بر چهره داشته باشد. میل شدید او به بازگشت به جمع سیاهان و رفت وآمد کردن با آن ها زندگی زناشویی اش را به خطر می اندازد و در نهایت به اتفاقی ناگوار می انجامد. در رمان «باتلاق شنی»، قهرمانِ داستان دختر سیاه پوستی است که از پدری آفریقایی تبار و مادری دانمارکی متولد شده است. دورگه ای که هم زندگی در هارلمِ سیاهپوستان و هم زندگی در اروپا را می آزماید تا بفهمد به کدام یک تعلق دارد، اما درمی یابد که انطباق یافتن با هریک از این جوامع کار دشواری است. گویی به هیچ یک از آن ها تعلق ندارد. تجربه او بازتاب دهنده وضعیت کسانی است که در یک فضای سوم، در مرز بین فرهنگ ها، زندگی می کنند و از لحاظ فرهنگی و قومی هویتی متکثر دارند.
و در آخر آیا به ترجمه در زمینه ادبیات زنان ادامه می دهید؟
بله. پیش از این رمان «تابستان» اثر ادیت وارتون را ترجمه کرده ام که به ماجرای رابطه عاشقانه دختری جوان با پسر شهری تحصیل کرده ای در دهکده ای در منطقه نیو انگلند می پردازد. داستان روایت بیداری احساسات پرشور و امیال آتشین دختر جوان در جریان عشقی ممنوعه است، عشقی که تنگ نظریها و رسوم کهنه جامعه آن را برنمی تابد. این رمان نیز بر مسائل زنان و مشکلاتی که در جوامع سنتی با آن روبه رو هستند متمرکز می شود. علاوه بر این، سه نمایشنامه از پالی تیل، کارگردان تئاتر و نمایشنامه نویس مطرح انگلیسی، ترجمه کرده ام که به زودی در نشر نی منتشر می شوند و همه با محوریت مسائل و دغدغه های زنان نوشته شده اند.
رمان «آری ای پیشگامان» در 231 صفحه و با قیمت 36 هزارتومان و رمان «باتلاق شنی» در 190 صفحه و با قیمت 32 هزارتومان با ترجمه مزدک بلوری توسط نشر نی منتشر شده است.