افزایش اختلالات روانی در جامعه؛ چرا شناسنامه سلامت روان نداریم؟
به نقل از خبرگزاری پاناکد خبر 1399b222781399/11/64
تهران (پانا) - «اصلاً دور از انتطار نبود که پس از شیوع کرونا و در دراز مدت افزایش اختلالات روانی اتفاق بیفتد و با فاجعه روانی مواجه شویم» این هشداری است که از زبان رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره بیان می‌شود.
(تصویر شماره 1)
(تصویر شماره 2)
تهران (پانا) - «اصلاً دور از انتطار نبود که پس از شیوع کرونا و در دراز مدت افزایش اختلالات روانی اتفاق بیفتد و با فاجعه روانی مواجه شویم» این هشداری است که از زبان رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره بیان می‌شود.
به گزارش ایران، اختلال در زندگی روزمره از جمله سوگ پیچیده بازماندگان فوتی های کرونا، افرادی که دوره سخت ابتلا به بیماری را تجربه کرده اند، در خانه ماندن های مکرر، تعطیلی مدارس و دانشگاه ها، تعطیلی برخی مشاغل و تأثیر آن بر اوضاع اقتصادی مردم و تنهایی سالمندان همه و همه خطر اختلالات روانی را در پسا کرونا افزایش داده است. بر اساس پیمایش های ملی شیوع اختلالات روانی در کشور 23 درصد تخمین زده می شود و در این میان افسردگی با 12.7 درصد بیشترین نوع بروز اختلال روانی است و پس از آن اختلالات اضطرابی در رتبه بعدی قرار دارد. با وجود آنکه آمار مستندی از افزایش شیوع اختلالات روانی در دوران پساکرونا وجود ندارد اما متخصصان حوزه سلامت روان تأکید می کنند؛ قطع به یقین کسانی که زمینه اختلالات روانپزشکی داشتند یا تحت درمان بودند طبیعتاً با شیوع کرونا علائم شدیدتری تجربه کردند.
رئیس سازمان نظام روانشناسی کشور درباره آثار به هم ریختگی نظام زندگی روزمره در بحران کرونا بر سلامت روان افراد جامعه می گوید: «در بحران شیوع کرونا «روان» دچار فرسودگی و آشفتگی های فراوان شده است و مطمئناً این شرایط که استرس، تعارض و ترس را افزایش داده است، نرخ اختلالات روانی و نشانگان روان شناختی از جمله ترس از بیماری، وحشت زدگی، اضطراب اجتماعی، اضطراب و افسرگی، نشانگان روان تنی، خشم و خودکشی نیز زیاد شده است».
به گفته وی سلامت روان یک مقوله چند بعدی و شامل سلامت فکر، خلق و رفتار است که عمدتاً تحت فشارهایی که انسان تجربه می کند، دچار آشفتگی می شود از جمله اینکه تاب آوری ضعیف و زمینه های اختلالات روانی در افراد سلامت روان را در مخاطره جدی قرار می دهد. طبیعتاً از زمان شیوع ویروس کرونا به دلیل ابهام در ماهیت این ویروس و اثرات غیر قابل انکار روی کسب و کار و درآمد خانواده ها، محدودیت ها و تغییر سبک زندگی از جمعی به فردی مردم فشارهای زیادی را تجربه کرده اند و تنهایی و سردرگمی افزایش یافته است.
حاتمی با تأکید بر اینکه «روان» ماهیتی پیچیده دارد و تشخیص نشانگان و اختلالات امری تخصصی است عنوان می کند: «اثرات شیوع ویروس کرونا بر نرخ نشانگان روانی در کوتاه زمان شاید چندان مشهود نباشد، اما در دراز مدت با فاجعه روانی مواجه هستیم. خصوصاً نرخ اختلالات روانی از زمانی پیدا می شوند که فشار ناشی از کرونا در اثر واکسن یا موارد دیگر از بین برود، آن موقع روان تحت فشار براثر ارزیابی خودمختار و خود تنظیمی دچار آشفتگی و اضطراب می شود و خشم فرورفته تبدیل به رفتارهای غیرقابل کنترل شده و ناسازگاری های درون خانوادگی و اجتماعی افزایش می یابد.» او در ادامه می افزاید: گروه های در معرض خطر از جمله کودکان، نوجوانان، سالمندان و کسانی که بیماری های زمینه ای دارند، افرادی که کرونا را تجربه کرده اند و سختی های آن را متحمل شده اند، خانواده هایی که عزیزی را از دست داده اند و شرایط سوگواری آن عزیز را نداشته اند، اقشاری که تحت فشار شرایط اقتصادی و از دست دادن شغل و کار خود هستند، دچار مشکلات جدی روانی می شوند.
حاتمی با بیان اینکه نتایج بررسی وضعیت شیوع اختلالات روانی در بحران کرونا نیاز به مداخلات را در کشور جدی تر از پیش کرده است عنوان می کند: «سازمان نظام روان شناسی و مشاوره درباره سوگ کرونا، تنهایی کرونا، تعطیلی مدارس و دانشگاه ها، شرایط اقتصادی مردم خصوصاً کسانی که شغل خود را از دست داده اند تذکرات لازم را از طریق رسانه ها و نگارش نامه به ریاست جمهوری و ستاد ملی مقابله با کرونا داده و مسأله پیشگیری از شرایط در پیش را دائم متذکر شده است. از جمله اینکه مردم تحت فشار نیازمند گفت و گو با روان شناسان و مشاوران هستند، برای ارتباط و خروج از مسائل و مشکلات ناشی از کرونا در ارتباطات فردی و درون خانوادگی و ارتباط با کودکان و نوجوانان نیازمند راهنمایی و آموزش هستند.
او در ادامه تأکید می کند: گفت وگوی هدفمند روان شناختی با مردم باید به طور سراسری از طریق مراکز خدمات روان شناسی و مشاوره در رسانه ها شروع شود. مجلس و دولت در کوتاه ترین زمان ممکن بحث بیمه های پایه و تکمیلی که در قانون برنامه ششم توسعه بند «ج» ماده (102) مبنی بر استفاده همگانی خصوصاً خانواده ها از بیمه های پایه و تکمیلی اجرایی کنند تا تمام اقشار کم درآمد در معرض خطر بتوانند از خدمات روان شناسی و مشاوره استفاده کنند.
حاتمی از پیشنهاد «ستاد ویژه مقابله با عوارض روانی کرونا» تحت مسئولیت سازمان نظام روان شناسی و مشاوره خبر می دهد و عنوان می کند: مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری به این موضوع نظر مثبت داده اند و حتی توسط دکتر واعظی ابلاغ شده و منتظر نظر ستاد ملی و وزارت بهداشت در این باره هستیم. رئیس سازمان نظام روانشناسی کشور با اشاره به اینکه بیش از 34 هزار روان شناس و مشاور و 300 هزار دانشجوی روان شناسی و مشاوره در همه شهرها و روستاهای کشور پراکنده اند، گفت: این افراد می توانند به پیشگیری و مقابله با عوارض روانی کرونا، ارتقای سلامت روان، تاب آوری سلامت روان با برنامه مدون خدمات ارائه دهند.
حاتمی خدمات ستاد ملی در بعد مدیریت کرونا را قابل تقدیر و فراموش ناشدنی می داند اما با این حال او نگران جامعه ای است که اکنون تحت فشار کروناست و غربالگری سلامت روان را یکی از ضروریات فضای پساکرونا عنوان می کند. او پیشنهاد می دهد: «از هم اکنون از طریق آموزش و پرورش، نهادهای خدماتی، ارگان ها و نهادهای دولتی برای تمام شهروندان «شناسنامه سلامت روان» تدوین شود و دست به یک غربالگری ملی باید بزنیم.
مردم تحت آموزش های مهارت های زندگی قرار گیرند. برای کودکان، نوجوانان و خانواده ها بسته های آموزشی تولید کنیم. افرادی که نیازمند خدمات روان شناسی و مشاوره هستند، تحت درمان قرار گیرند و از طریق این بسیج عمومی مشترک بین روان شناسان و مشاوران، حوزه های علمیه و دانشگاه ها امر پیشگیری و مقابله با وضعیت موجود را در اولویت قرار دهیم.»
دور ماندن از ابتلا به افسردگی با فعال سازی رفتاری
مهدی مجرد، روانشناس نیز در ارزیابی سلامت روان جامعه می گوید: هنگامی که یک بیماری همه گیر در جامعه بروز می کند، اعضای آن جامعه ممکن است دچار اضطراب ناشی از آن بیماری شوند. این روزها زندگی همه شهروندان تحت تأثیر بیماری همه گیر کرونا قرار گرفته است و احتمال اینکه افراد زیادی درگیر اضطراب ناشی از این بیماری شوند وجود دارد، این در حالی است که برخی از افراد به خودی خود این بیماری را دارند و اضطراب بیماری می تواند عامل به وجود آمدن افسردگی در این افراد باشد.
او می افزاید: شیوع کرونا سبب شد که در خانه ماندن ها و اجتناب از بیرون رفتن، دوری از تفریح و باز ماندن از طرح های انگیزشی افزایش پیدا کند و مردم به ناچار از تکاپو و فعالیت بازمانده اند؛ تمام این عوامل می تواند زمینه ساز شدت پیدا کردن بیماری افسردگی شود. در حالت معمولی ممکن است، فردی افسرده نباشد، اما ترس از بیمار شدن و به اصطلاح اضطرابی که در افراد با در خانه ماندن های مکرر به آنها دست می دهد، خود زمینه ساز شکل گیری بیماری است.
شواهد نشان می دهد، در خانه ماندن های مکرر، فقدان ناشی از مرگ نزدیکان و وابستگان و مشکلات خانوادگی به دلیل از دست دادن شغل و کسادی کسب و کارها در دوران پاندمی کرونا تشدید شده است. راهکاری که این روانشناس برای دور ماندن از ابتلا به افسردگی در دوران کرونا ارائه می دهد، این است که برنامه منظم در حوزه فعال سازی رفتاری داشته باشیم. فعال سازی رفتاری به نوعی یک برنامه ریزی است که در آن برای ساعات روز یعنی از صبح تا شب و به طور منظم برای هر روز برنامه ریزی خاصی پیاده کرده و آن را به روی کاغذ بیاوریم. برنامه هایی که انگیزشی هستند، حتماً باید در برنامه روزانه افراد وجود داشته باشد. زمان های رفتن به بیرون از خانه البته با رعایت کلیه پروتکل های بهداشتی که ارائه می شود و قرار دادن برنامه های شادی آور می توانند در فعال سازی رفتاری نقش مهمی بازی کنند.
به گفته مجرد، برخی برنامه های انگیزشی در زمان قبل از شیوع بیماری کرونا به دلیل مشغله های زیاد افراد به فراموشی سپرده شده بودند اما حالا می توانند نجات بخش باشند. به عنوان مثال اگر در زمان های گذشته نقاشی کردن را دوست داشتید یا به پختن غذاهایی خاص علاقه مند بودید یا ورزش های انفرادی مدنظرتان بوده ولی هیچگاه در طول روز برای انجام آنها فرصت نداشته اید، اکنون بهترین زمان برای پیاده سازی این گونه برنامه هاست. داشتن یک برنامه شاد انگیزشی و سرشار از نشاط، سبب می شود که تایم های آزاد در طول روز برای افراد باقی نمانده و افکار منفی از آنها دور بماند، هرچه افراد زمان خالی کمتری داشته باشند، افکار منفی نیز کمتر شده و کارهای فکری بیمارگونه از آنها دور می شود. نشخوارفکری، دور باطلی است که حال افراد را بدتر کرده و آنها را به سمت افسردگی پیش می برد.
گفت و گوی ما با روانشناسان بیانگر این واقعیت است که پاندمی کرونا زمینه ساز شدت یافتن اختلالات روانی شده است آنها ایجاد فعال سازی رفتاری را برای غلبه بر شرایط فعلی پیشنهاد می کنند و در واقع فعال سازی رفتاری به عنوان خط اول درمان افسردگی توصیه می شود.