به گزارش خبرنگار
خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)؛ سال 1401 روزهای پایانی خود را طی می‌کند و همین مناسبت بهانه خوبی است که به سراغ درگذشتگان هنر در سال 1401 برویم و از آنها یادی کنیم.
اسفندیار قره‌باغی - آهنگساز اسفندیار قره‌باغی خواننده و آهنگساز ایرانی بود. او از کودکی به موسیقی علاقه نشان داد و در سال 1338 وارد هنرستان موسیقی تبریز شد. قره‌باغی پیش از انقلاب 1357 در ارکستر اپرای تهران سولیست باس بود. او پس از انقلاب یکی از نخستین خوانندگان سروده‌های انقلابی مانند «آمریکا، آمریکا، ننگ به نیرنگ تو» بود. او پس از گذراندن دوره اول متوسطه در دبیرستان بدر تهران، به تبریز مراجعت کرد و از سال 1338 وارد هنرستان موسیقی گردید و در خرداد ماه سال 1343 فارغ‌التحصیل و به عنوان معلم موسیقی در مدارس کرمانشاه به استخدام وزارت فرهنگ درآمد. اواخر سال 1348 به تهران منتقل و در گروه اپرای تهران مشغول گردید، ضمن خوانندگی در گروه کُر اُپرای تهران پس از عزیمت و بازگشت از ایتالیا، با عنوان سولیست باس اُپرای تهران، نقش‌های بسیاری را در اجراهای مختلف عهده‌دار شد. قره باغی پس از انقلاب اسلامی، در سازمان صدا و سیما به همکاری با واحد موسیقی سازمان درآمد و در زمینهٔ سرودهایی با مضمون جنگ فعال شد. در مدت هشت سال جنگ، بیش از هشتصد سرود ساخت و در ایفای سلو و گروه کُر آنها نقش مهمی داشت. رهبری گروه کُر تالار وحدت، رهبری گروه کُر صدا و سیما، رئیس مرکز سرود و آهنگهای انقلابی، ریاست کمیته آواز کلاسیک خانه موسیقی، مسئول موسیقی رادیو و نایب رئیس کانون هنرمندان ایران از جمله سوابق مسئولیتی او محسوب می‌شد. اسفندیار قره‌باغی در چند فیلم هم به عنوان خواننده، نوازنده یا بازیگر حضور داشته‌است که معروف‌ترین آنها در مقام بازیگر، بازی در فیلم سینمایی صمد و فولادزره‌دیو در کنار پرویز صیاد بود.
ابراهیم قنبری‌مهر- سازنده ساز ابراهیم قنبری‌مهر سازنده سازهای موسیقی، مبتکر ایرانی بود. از او با عنوان «پدر سازسازی ایران» یاد شده‌است. ابراهیم قنبری‌مهر، مهر 1307 در تهران زاده شد.در شش‌سالگی پدرش را از دست داد. پس از تحصیل تا پنجم ابتدایی برای امرار معاش به کارهای مختلفی از جمله نجاری، آهنگری، و ریخته‌گری روی آورد اما به هیچکدام از آنها علاقه نداشت. با توجه به علاقه‌ای که به موسیقی داشت پس از چند سال تصمیم گرفت برای یادگیری موسیقی و نوازندگی ویلن نزد ابوالحسن صبا برود. زیرا صدای ویلن‌نوازی او را از رادیو شنیده بود. پس از گذراندن یک دوره نت‌نویسی و آشنایی با گام‌های موسیقی ایرانی و غربی و یادگیری نوازندگی، صبا پیشنهاد ساخت ویلن را به وی می‌دهد و او را به سورن آراکلیان معرفی می‌کند. وی با استفاده از راهنمایی‌های ابوالحسن صبا و سورن آراکلیان به ساخت ویلن پرداخت. در سال 1339 به پیشنهاد سِرژ خوتسیف، استاد ویلن هنرستان عالی موسیقی، ابراهیم قنبری‌مهر از سوی اداره هنرهای زیبا برای کارآموزی در کارگاه اتی ین واتلو که در پاریس قرار داشت به فرانسه اعزام شد. ابراهیم قنبری‌مهر دوره عالی 2 ساله ساخت ساز را در مدت 6 ماه تمام کرده و به ایران بازگشت و به غیر از ساخت ویلن شروع به ساخت سازهای ایرانی و رفع اشکالات آنها نمود. ابراهیم قنبری‌مهر در سازهای ایرانی تغییراتی ایجاد کرد تا مشکلات این سازها را کمتر یا برطرف کند. از دیگر فعالیت‌های ابراهیم قنبری‌مهر، ابداع تکنیکی در تزئین سازها با بهره‌گیری از تلفیق ورق برنج و چوب‌های زینتی معروف به «مِهرکاری» است که استادان سازنده ساز، نام آن را از پسوند فامیل قنبری‌مهر گرفته‌اند. ابراهیم قنبری‌مهر در 21 مرداد 1401 در سن 93 سالگی درگذشت. او مدتی پیش از درگذشت به بیماری کووید 19 مبتلا شده بود.پیکر ابراهیم قنبری‌مهر 22 مهرداد 1401 در بهشت سکینه کرج به خاک سپرده شد.
مریم کاظم زاده – عکاس جنگ مریم کاظم‌زاده عکاس و خبرنگار ایرانی بود. از او به عنوان اولین خبرنگار و عکاس زن جنگ ایران و عراق یاد می‌شود. سه کتاب از مجموعه خاطرات و آثار او به چاپ رسیده است. حضور مریم کاظم زاده در کردستان و همراهی با شهید مصطفی چمران، عکس های زیادی از آن دوران به یادگار گذاشته است که بخشی از آنها در کتاب « عکاسان جنگ » توسط بنیاد روایت فتح به چاپ رسیده است.وی همسر شهید اصغر وصالی فرمانده دستمال سرخ‌ها در زمان جنگ بود. مریم کاظم‌زاده 3 خرداد 1401 در 65 سالگی درگذشت. وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و رئیس سازمان سینمایی در پیام‌های جداگانه‌ای درگذشت او را تسلیت گفتند.
محمدعلی کریم‌خانی – مداح و خواننده مذهبی محمدعلی کریم‌خانی مداح و خواننده مذهبی ایرانی بود. او با خواندن قطعه «آمدم ای شاه پناهم بده» برای علی بن موسی الرضا ساخته آریا عظیمی‌نژاد بیش از قبل نزد مردم شناخته شد. وی در 30 خرداد 1401 درگذشت. محمدعلی کریم‌خانی زاده شهر نرجه از توابع شهرستان تاکستان بود که از کودکی خواندن آواز در مجالس مذهبی را آغاز کرد و بعد از آن که متوجه توانایی‌های خود شد، پیش از جوانی به تهران مراجعه کرد. یکی از ویژگی‌های خاص محمدعلی کریم‌خانی در خوانندگی، صدای بلند او بود که با وجود ورود او به دهه هفتم زندگی خود، از توان آن کاسته نشد. آثار کریم‌خانی در زمره آثار مذهبی است و در همین جهت آلبوم ساقی سرمست را به آهنگسازی آریا عظیمی‌نژاد درباره واقعه کربلا منتشر کرده‌است که تنظیم و حال و هوای آن با آثار دیگری برای حسین بن علی خوانده شده‌است، متفاوت است. از آثار مشهور وی می‌توان به «نجوای عاشورایی» و «حسین آرام جانم» اشاره کرد.
هوشنگ لطیف پور – دوبلور هوشنگ لطیف‌پور (21 مهر 1311 – 26 دی 1401) دوبلور و مدیر دوبلاژ اهل ایران بود.او یکی از نخستین مدیران دوبلاژ در ایران بود. لطیف پور دارای صدای خوش آهنگ و آرامی بود و گویندگی در فیلم‌های مستند (راز بقا)، فیلم سینمایی پیرمرد و دریا (راوی)، سریالهای دائی جان ناپلئون و دلیران تنگستان (راوی) و نیز مجموعه انیمیشن جیمز گربه که در ایران با نام باغ گلها پخش گردید از کارهای او هستند. او در سال 1365 به انگلستان و سپس کانادا رفت، برای مدتی به ایران بازگشت و در سال 1395 (پخش در سال 1396) در برنامه تلویریونی «سینما و دوبله» با اجرای «منوچهر والی زاده» و کارگردانی «حسین مطمئن‌زاده» به عنوان مهمان حضور پیدا کرد و درباره تجربیات، خاطرات و نقطه نظرات خود در مورد دوبلاژ صحبت کرد.
سید ابوالحسن مختاباد- پزوهشگر موسیقی سید ابوالحسن مختاباد (22 دی 1348 – 2 بهمن 1401) نویسنده، منتقد، پژوهشگر موسیقی و روزنامه‌نگار ایرانی بود. او برادر عبدالحسین مختاباد بود. ابوالحسن مختاباد بر اثر ایست قلبی درگذشت. دوران ابتدایی و راهنمایی را در روستا و دبیرستان را در دبیرستان 15 خرداد ساری گذراند. ابتدا در رشته حسابداری در دانشگاه علامه طباطبایی مشغول تحصیل شد و سپس گرایش مدیریت را در همان دانشگاه انتخاب کرد و از این رشته با درجه کارشناسی فارغ‌التحصیل شد. او موسیقی را با یادگیری آواز در سال‌های اولیه دهه هفتاد نزد کریم صالح عظیمی آغاز کرد و در ادامه مدتی نزد سید نورالدین رضوی سروستانی ردیف آموخت و نیز شیوه آوازی طاهرزاده به روایت نورعلی خان برومند را نیز نزد حمیدرضا نوربخش فرا گرفت. ضمن آنکه چند مدتی هم نزد کمال‌الدین عباسی ردیف آوازی را فرا گرفت. در این مدت آموزه‌های آوازی و صداسازی را با برادرش سید عبدالحسین مختاباد استمرار داد و سلفژ و تئوری موسیقی را نزد محسن الهامیان و نواختن سه تار را هم برای مدتی کوتاه نزد حمید سکوتی، رضا موسوی‌زاده، پیمان سلطانی و بهداد بابایی آموخت. مختاباد فعالیت صنفی در حوزه موسیقی را با انتخاب به عنوان بازرس کانون پژوهشگران خانه موسیقی در سال 81 آغاز کرد و سپس در کنار سردبیری نشریه خبری این نهاد، در دوره‌های بعد به عنوان عضو، نایب رئیس و رئیس هیئت مدیره این کانون انتخاب شد.
ناصر مجد بیگدلی – تهیه کننده و سینما دار ناصر مجد بیگدلی تهیه‌کننده سینما و سینما دار اهل ایران بوده است. وی سینمادار سینماهای میرزا کوچک خان شهر رشت، فلور تهران و نادر تهران بود. او در بین سال های 1344 تا 1368 به تهیه بیش از سی و چند عنوان فیلم پرداخت . از این میان فیلم های شبح کژدم به کارگردانی کیانوش عیاری و ویزا به کارگردانی بهرام ری پور از ساخته های بعد از انقلاب او بودند. آخرین فیلمی که در سینمای ایران تهیه کرد شکار خاموش به کارگردانی کیومرث پوراحمد و با بازی مهدی هاشمی و گلاب آدینه بود.
روح الله مفیدی نصرآبادی- بازیگر و نقاش روح‌الله مفیدی نصرآبادی بازیگر، چهره پرداز و نقاش بود. وی در سال 1308 در شهر یزد زاده شد. در سال 1332 فوق دیپلم هواشناسی را از آموزشگاه سازمان هواشناسی دریافت کرد او کار تئاتر را در سال 1327 آغاز نمود. کار بازیگری در سینما را نیز با فیلم پریچهر ساخته فضل‌الله بایگان در سال 1330 شروع کرد. آغاز کار چهره پردازی او با امین امینی در سال 1338 بود. روح‌الله مفیدی بازی‌های زیادی را در سینما و تلویزیون ارائه داد. آخرین حضور او در سینما در فیلم سینمایی یک حبه قند در سال نود بود. مفیدی در صبح جمعه 24 تیر 1401 بر اثر سرطان درگذشت و در شهر یزد دفن شد.
جلال مقامی – دوبلور جلال مقامی دوبلور، گوینده، مدیر دوبلاژ و بازیگر ایرانی بود. جلال مقامی به دلیل اجرای برنامه «دیدنی‌ها» در بین مردم شهرت داشت. جلال مقامی در دوم مرداد 1320 در تهران و در خانواده‌ای اهل کاشان زاده شد. فعالیت هنری را از سنین نوجوانی با بازی در تئاتر شروع کرد و سپس به تشویق حیدر صارمی از سال 1337 وارد عرصه دوبلاژ شد. وی از سال 1344 در فیلم‌های سینمایی به ایفای نقش پرداخت و مدیریت دوبلاژ را از سال 1345 آغاز کرد. جلال مقامی همسر رفعت هاشم‌پور، دوبلور پیشکسوت سینما و تلویزیون، و همچنین دایی شراره حضرتی، دوبلور، است. جلال مقامی از سال 1362 به مدت 12 سال اجرای برنامه دیدنی ها به تهیه کنندگی غلامحسین میرزاده را برعهده داشت. این برنامه در آن سال‌ها که با دوران جنگ هشت‌ساله همزمان بود، روزهای یکشنبه از شبکه دو پخش می‌شد و با اجرای جلال مقامی به یکی از محبوب‌ترین برنامه‌های تلویزیونی در ایران تبدیل شد. دوبله منحصربه‌فرد او در سریال لبه تاریکی یکی از شاهکارهای مقامی است. از مشهورترین آثار مقامی می‌توان به گویندگی‌اش در آثاری چون «لورنس عربستان به جای عمر شریف»، «شکوه علفزار»، «ارتش سری»، «پوآرو»، «شرلوک هلمز»، «هشدار برای کبری 11 به جای سمیر» اشاره کرد. او در باب دوبلوری و آینده آن در ایران می‌گوید: «بگذارید واقعیت را بگویم که با ادامه روند فعلی چند سال آینده شاهد این اتفاق خواهیم بود که دوبله ایران از جایگاه رفیع خود را به سطح نازلی برسد.» جلال مقامی عصر پنجشنبه 5 آبان 1401 در اثر ایست قلبی درگذشت. مراسم تشییع پیکر زنده یاد جلال مقامی صبح یکشنبه هشتم آبان ماه از مقابل خانه هنرمندان ایران برگزار و پیکر او در قطعه هنرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده شد. هر چند در سطر سطر این گزارش از مرگ نوشتیم اما غافل نبودیم از آثار گرانقدری که هر کدام از چهره‌های درگذشته هنر برایمان به جای گذاشتند و هر وقت یکی ار آثارشان را مرور کنیم یا چشممان به نامشان بر روی آثارشان بیفتد آنها زنده خواهند بود و به ما راه را نشان خواهند داد تا از میان سطرهای پر دانش و عمیق‌شان باز هم برای اعتلای ایران عزیز قدم برداریم.
