ایران از یکسان سازی زبانی بی نیاز است
حبیب الله فاضلی، عضو هیئت علمی گروه سیاسی دانشگاه تهران تاکید دارد که ایران کشوری است که جنگ زبانی نداشته و نیازی به یکسان سازی زبانی در آن نیست.
حبیب الله فاضلی در گفت وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، با اذعان بر اینکه ما یک نظم زبانی داریم که با مباحث جهانی و انگیزه های مختلفی تحت تاثیر یا مورد تهدید قرار گرفته، عنوان کرد: بخش زیاد مباحث داخلی در باره زبان فارسی و هویت ملی مان، یا با نگاهی کاریکاتوری است یا روایت دلخواه خودشان را از آن دارند. هیچ دولتی به مسئله زبان بی اعتنا نیست و یکی از دلایل آن این است که از حدود سال 1648 امپراطوری های بزرگ مثل روم و امپراطوری های دست دومی مثل آلمان و مجارستان و همچنین خلافت ها که آخرینش عثمانی بود فروپاشیدند و از دل شان واحدهای سیاسی کوچکی به نام دولت ملت پدید آمدند. وی با تاکید بر اینکه واحدهایی مثل فرانسه و اسپانیا داریم که استقلال سیاسی دارند ولی مجموعه ای از زبان ها هستند، افزود: بنابراین معضلات خاص زبانی درونی و بیرونی به خاطر وجود گروه های متکثر زبانی و درنتیجه شکل گیری منازعات زبانی پدید آمدند که درهمه جای دنیا هم هستند و اگر کشوری با یک زبان وجود دارد، استثنا است. برخی دولت ها می خواستند تشخص و هویت پیدا کنند درنتیجه یا باید به داوری یا بازخوانی تاریخ یا جعل تاریخ می پرداختند. کشورهایی مثل یونان، مصر، ایتالیا، کامبوج و البته ایران بازخوانی یا احضار تاریخ می پردازند چون تاریخ و تمدن دارند ولی درمقابل کشورهایی مثل آلمان و تا حدودی انگلستان دنبال جعل تاریخ هستند تا تاریخی برای خودشان بسازند. زبان در این هویت سازی یکی از ارکان اصلی است و بنابراین محل منازعه و موضوع بحث برنامه ریزی می شود. این استاد دانشگاه ضمن اشاره به تمرکز دولت های مدرن و سیاست مداران سکولار بر زبان، ویژگی نظام های دموکراتیک را ترویج بسیج سیاسی عنوان کرد و گفت: برای دستیابی به این بسیج به طبیعت اجتماعی استناد می کنند که مهم ترین مسئله دراین میان، زبان به عنوان رقیب مذهب است. همان طور که مذهب می تواند ما کاتولیک ها یا ما شیعیان را خلق کند، زبان هم می تواند ما خلق کند. بنابراین، زبان قدرت بسیج کنندگی دارد و این برای سیاستمداران ایجاد طمع می کند؛ حتی برای رهبرانی که در اصل هم به زبان اعتقاد نداشته باشند. همان طور که در بحث مذهب نیز چنین روالی حاکم بوده چون زبان و مذهب ابزار بسیج کننده اجتماعی هستند. وی به ماهیت عاطفی زبان نیز اشاره کرد و افزود: زبان ماهیت عاطفی دارد؛ بنا براین در نظر سیاستمداران اهمیت زیادی به عنوان یک ابزار پیدا می کند. این پژوهشگر با بیان اینکه یک زبان به مثابه واحد سیاسی دوستان و دشمنانی دارد، به موجی از پالایش های زبانی که در زبان ترکی جدید اتفاق افتاده اشاره کرد و گفت: ترک ها در این جریان به زبان های اروپایی غربی به عنوان زبان های دوست نگاه کردند و از آن واژه بدون ترجمه گرفتند اما زبان های آسیایی مثل فارسی و عربی را زبان دشمن پنداشتند. وی همچنین با اشاره به اینکه در قانون مشروطه ما هیچ اشاره ای به زبان نشد، افزود: هرکشوری بر اساس مناسبات خودش، نظام و مقررات خودش در حوزه زبان را می نویسد. در قانون برخی کشورها مثل آمریکا و استرالیا و هلند و کره جنوبی اشاره ای به زبان نداشته اند و درقانون مشروطه ما نیز هیچ اشاره ای به زبان نشده است چون قانون اساسی جای پرداخت به بدیهیات نیست. درواقع، فارسی زبان فراگیر بوده و تقریبا تمام نشریات و کتاب ها و مکاتبات در آن دوره به فارسی بوده است. بنابراین چون فراگیر بودن زبان فارسی، امری بدیهی بوده، دیگر در قانون مشروطه به زبان ملی اشاره ای نکرده اند. این استاد دانشگاه تهران در ادامه با اشاره به اینکه بسیاری از کشورها زبان ملی ندارند، گفت: برخی تکثر زبانی دارند و زبانی با گویشور غالب ندارند. بنابراین برای جلوگیری از منازعات زبانی، زبان ملی را مشخص نکرده و زبان رسمی را فقط انتخاب می کنند. فاضلی با تاکید بر اینکه ایران کشوری است که جنگ زبانی نداشته و نیازی به یکسان سازی زبانی در آن نیست، افزود: یکی از چشم اندازها در این خصوص با هدف به چالش کشیدن ایران است. کردها تاریخشان را به زبان فارسی نوشته اند چون فکر می کنند فارسی زبان اول شان بوده است و آذری ها نیز همین طور هستند. غربی ها فکر می کنند اگر کشوری انگلیسی زبان نباشد فقیر است. هر محصول تکنولوژیک، پیوست زبانی انگلیسی نیز دارد و اگر بخواهیم اطلاعاتی در باره کالایی به دست آوریم یا از نحوه کارکردن آن مطلع شویم، باید آن را به انگلیسی جست وجو کنیم. کشورهایی که از لحاظ زبانی یکدست ترند، توسعه یافته تراند و با چالش کمتری مواجه اند. به همین دلیل برخی کشورها اقداماتی در این راستا انجام می دهند. به عنوان مثال جایی گفته شده بود که سدسازی در ترکیه، درواقع برای کردزدایی است چون باعث می شود که کردها از بین بروند. وی بر عدم نیاز به سیاست گذاری زبانی در ایران تاکید کرد و گفت: ما باید بر طبیعت زبانی تمرکز کنیم چون سیاست گذاری برای جاهایی است که دنبال ملت سازی هستند. کشوری مثل ایران نیازی به ملت سازی ندارد؛ زبان فارسی، زبان تاریخی و ملی ایرانیان و حوزه فرهنگی ایران بوده و نیازی نیست که ما را در کنار کشورهایی مثل فرانسه و بلژیک بگذارند. فاضلی در پایان گفت: زبان فارسی باید به علم گره بخورد و می تواند زبان علمی جهان اسلام و در آینده آسیا و کل جهان بشود. اینکه برخی می گویند که زبان فارسی ظرفیت علمی شدن ندارد، حاصل نگاهی تخصصی نیست و بیشتر ژورنالیستی است و کسانی که این قضیه را مظرح می کنند، اطلاعات تخصصی زبان شناسانه ندارند.