تصویر یکپارچه و همه جانبه از جایگاه و نقش هنر در جامعه کنونی
هدف اصلی این کتاب نه بررسی تاریخ هنر و نه شرح و تفسیر انواع هنرها یا مکتب های هنری است، بلکه تلاش برای به دست آوردن یک تصویر یکپارچه و همه جانبه از جایگاه و نقش هنر در جامعه کنونی است.
به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، کتاب «زمینه هنرشناسی: درآمدی بر جهان نگری هنری» نوشته جواد مهدیزاده از سوی انتشارات پیله منتشر شد. این کتاب در مقدمه به هدف و موضوع کتاب پرداخته و در 11 فصل سامان یافته است. جایگاه هنر در شناخت و آگاهی انسان، همبستگی هنرشناسی و زیبایی شناسی، پایه های شناخت و آگاهی هنری، کارکردهای آگاهی هنری در جامعه، پایه های روان شناختی آگاهی هنری، زمینه های اجتماعی و فرهنگی تولید آگاهی هنری، ساختار زبان و بیان هنری، سازوکارهای زبان هنری، حقیقت و ارزش در هنر، چالش های هنر معاصر (پسامدرن) و به سوی هنر آگاهی بخش و رهایی بخش فصل های کتاب را شامل می شود. تعاریف و مفاهیم کلیدی پایان بخش کتاب است. اندیشه زیبایی شناسی و هنرشناسی در دنیای معاصر با انبوهی از گرایش ها و جریان های متضاد، پراکنده، آشفته، ناروشن، سیال و ناپایدار درگیر شده است. شواهد بسیار نشان می دهد که دنیای هنر به صورت شگفت آوری با دنیای مد، تبلیغات، تجمل، خودنمایی، سرگرمی، ماجراجویی، لذت پرستی، شهرت طلبی و ... هم کاسه و درآمیخته شده است. از سوی دیگر این وضعیت تراژیک به پیدایش واکنش های اعتراضی و انتقادی گوناگونی دامن زده که به نوبه خود سرنوشت دنیای هنر را پیچیده تر کرده است. به همین دلیل در حال حاضر بازاندیشی درباره مسائل زیبایی شناسی و هنر به یک پرسمان بزرگ در مقیاس جهانی تبدیل شده است. کوشش ها و پژوهش های تازه در این زمینه افق های تازه ای را به سوی آینده گشوده که همچنان با بیم و امید همراه است. با این پیش فرض ها هدف اصلی این کتاب نه بررسی تاریخ هنر و نه شرح و تفسیر انواع هنرها یا مکتب های هنری است، بلکه تلاش برای به دست آوردن یک تصویر یکپارچه و همه جانبه از جایگاه و نقش هنر در جامعه کنونی است. رویکرد نظری در این بررسی بر مبانی فلسفه تحلیلی و علوم اجتماعی و انسانی استوار است؛ یعنی تلاش برای روشن کردن اصول و مفاهیم پایه ای که به شناسایی ماهیت هنر و کارکردهای آن کمک می کند. پیش فرض کلی این است که هنر پدیده ای تاریخی اجتماعی و از جنبه دیگر پدیده ای ارزشی است. رویکرد تحلیلی و جامعه شناسی ایجاب می کند که با نگرشی «انتقادی» و «هنجاری» به موضوع نگریسته شود. از این نظر در حد امکان کوشیده شده در بررسی نظریه ها، مسائل و گزاره های مطرح شده از مطلق نگری، یکسونگری و بیان توصیفی پرهیز شود و نویسنده بیشتر به دنبال آموزه های انتقادی، روشنگر و هنجاری بوده است. در فصل نخست کتاب با این پیش فرض که هنر در مفهوم وسیع خود شکلی از شناخت است، برخی از مبانی و مفاهیم پایه درباره انواع شناخت، ویژگی های شناخت هنری، نقش عواطف در آگاهی هنری و چگونگی روابط شناخت هنری و شناخت علمی معرفی شده است. از آنجا که فعالیت هنری پیوندی جدایی ناپذیر با زیبایی و زیبایی شناسی دارد، مباحث فصل دوم به آشنایی کلی با مبانی و مفاهیم زیبایی شناسی، جایگاه هنر در زیبایی شناسی، تحولات زیبایی شناسی و تأثیر آن در هنر معاصر اختصاص داده شده است. هنر نوعی اندیشیدن است که مبانی و فرایندهای آن در فصل سوم معرفی شده است. پایه های تفکر هنری بر انگیزش عاطفی، تخیل تصویری و نمادپردازی استوار است و از توانایی های ویژه ذهن انسان مانند تولید استعاره، دریافت شهودی، ادراک تمثیلی و مانند اینها استفاده می کند. در فصل چهارم هنر به عنوان یک مفهوم باز و گشوده در نظر گرفته شده که کارکردهای مختلف و متغیر دارد. مهم ترین کارکردهای هنر از این قرار است: بازنمایی واقعیت، بیان دنیای درونی، تولید لذت زیبایی شناختی و آفرینش شکل های ارزشمند به صورت آثار هنری. موضوع فصل پنجم نیز بررسی نقش عوامل روانی در آفرینش هنری است که مهم ترین عوامل و فرایندهای روانی عبارت اند از: نقش خودآگاه و ناخودآگاه، کیفیت های ذهنی، هیجان طلبی، درون نگری، تداعی آزاد و حس آمیزی. فصل ششم به معرفی عوامل اجتماعی و فرهنگی موثر در فعالیت هنری اختصاص دارد. در این زمینه برخی آموزه های مهم طرفداران نظریه اجتماعی هنر بررسی شده است: مارکسیسم جامعه گرا، مکتب انتقادی، جامعه شناسی هنر، جریان های هنر فمینیستی، هنر محیط زیستی و هنر پسااستعماری. شناخت هنری زبان ویژه خود را دارد که متمایز از زبان علم و فلسفه است. در فصل هفتم ساختار کلی زبان هنری، ویژگی های زبان هنری، نقش مهم شکل در بیان هنری و تحولات شگرف زبان هنری در دوران جدید تحلیل و بررسی شده است. فصل هشتم در واقع ادامه و مکمل مباحث فصل هفتم است. در این فصل برخی از عناصر و سازوکارهای تشکیل دهنده زبان هنری با دقت بیشتری بررسی و تحلیل شده که عبارت اند از: نقش تصویرپردازی در هنر، نظریه های تحلیل زبان هنری، قواعد زبان هنری و کیفیت ارتباطی عاطفی زبان هنری. موضوع اصلی فصل نهم بررسی این مسئله پرچالش است که آگاهی هنری چگونه و تا چه حد اعتبار و ارزش دارد. برای دستیابی به تصویری روشن تر از این مسئله چند موضوع مهم و مفهوم اساسی بررسی و تحلیل شده است: جایگاه واقعیت و حقیقت در هنر، مسئله هنر و ایدئولوژی، نقش نقد هنری در ارزیابی آثار هنری، چگونگی ارتباط هنر با ارزش های اخلاقی و انسانی. در فصل دهم کوشیده شده با رویکردی انتقادی تصویری کلی از وضعیت هنر معاصر (پسامدرن) به دست داده شود. در این راستا بنیان های اجتماعی و نظری هنر پسامدرن بررسی شده و جریان های اصلی آن معرفی گردیده است. سپس ویژگی های عام هنر پسامدرن و دستاوردهای مثبت و منفی آن بررسی و ارزیابی شده است. فصل پایانی کتاب به نوعی جمع بندی و نتیجه گیری کلی از تمام فصول کتاب است. در واقع محتوای این فصل درس آموزی و تفسیر نویسنده از وضعیت کنونی هنر و تأکید بر بازیابی و بهره گیری از ارزش های انسانی هنر در راستای کمک به کسانی است که خواهان دنیایی بهتر و زیباتر هستند. کتاب «زمینه هنرشناسی: درآمدی بر جهان نگری هنری» نوشته جواد مهدیزاده در 652 صفحه و شمارگان 330 نسخه از سوی انتشارات پیله منتشر شد.