12 مردی که قاچاقچیان سوراخ سوراخ کردند

یک فعال میراث فرهنگی از تعرض قاچاقچیان به نقش برجسته دوهزارساله در دشت شیمبار شهر اندیکا در خوزستان خبر داد.

به گزارش ایران اکونومیست، سیاوش آریا با انتشار تصاویری درباره وضعیت نقش برجسته تنگ بتا گفت: قاچاقچیان اموال تاریخی به نقش برجسته بسیار ارزشمند تنگ بتا در زمانی نامعلوم یورش برده و به بخش هایی از آن آسیب رسانده و حتی بخش هایی از آن را شکسته اند.

همچنین کنار سنگ نگاره را با مواد منفجره و باروت سوراخ سوراخ کرده و به آن دستبرد زده اند.

به گفته او، سنگ نگاره تنگ بتا ، منسوب به دوره الیمایی در ایران است که پیکره 12 تن را در یک قاب زیبا در بلندی های کوه دلا در دشت شیمبار نشان می دهد که از دیدگاه تاریخ اجتماعی و مطالعات باستان شناختی دارای اهمیت بسیار فراوانی است.

با این همه، گذشت زمان و بی توجهی متولیان میراث فرهنگی به آن و بدتر از آن دست درازی قاچاقچیان، آسیب های برگشت ناپذیری به این اثر تاریخی وارد کرده است.

ازسوی دیگر، عوامل بیولوژیکی (گل سنگ ها) و طبیعی و محیطی نیز سبب شده تا نقش برجسته دوهزارساله نامدار به تنگ بتا در سراشیبی نابودی جای گیرد.

این پژوهشگر میراث فرهنگی درباره ارزش این نقش برجسته گفت: سنگ نگاره تنگ بتا بازمانده از عصر الیمایی دارای 12 پیکره است که 9 تن کنار هم و در یک ردیف جای گرفته و سه تن دیگر در قابی کوچک تر و در کنار یکدیگر قرار گرفته اند.

این سنگ نگاره که در یک قاب بزرگ حجاری شده، 8/5 متر درازا و 2 متر پهنا دارد که بزرگ ترین سنگ نگاره الیمایی به شمار می آید.

این سنگ نگاره در سال 1841 میلادی توسط سر هنری لایارد با راهنمایی مردم بومی پیدا شد.

90 سال پس از کشف این سنگ نگاره با گرفتن نخستین عکس ها از نقش برجسته در سال 1929 میلادی به وسیله مونی پنی کنسول انگلیس در اهواز و چاپ آن از سوی هرتسفلد، باستان شناس نامدار در سال 1930، این اثر در میان تاریخ نگاران و باستان شناسان شناخته شد.

آریا اضافه کرد: نخستین شرح درباره این سنگ نگاره و بررسی ریزه کاری ها و سنگ نبشته ها به وسیله بیوار و شکد در سال 1962 میلادی که به دشت شیمبار آمدند انجام شد.

در سال 1963 میلادی نیز در چهارچوب برنامه توسعه ملی ایران ، هانسمن به این مکان آمد و سرانجام لویی واندن برگ و کلاوس شیپمان در سال های 1964 و 1968 و سال 1975 از این نقش برجسته دیدن کردند.

نقش برجسته تنگ بتا با شماره 25989 در تاریخی 26 اسفندماه 1387 ثبت ملی شده است.

تخریب های ناشی از عوامل بیولوژیکی، یادگارنویسی و شکسته شدن بخش هایی از این نقش برجسته در پژوهش های تاریخی دیگر درباره الیمایی ها آمده است: ایران اشکانی، دارای ساختاری ملوک الطوایفی بود و خاندان های حکومتگر کوچک و بزرگ به ایفای نقش می پرداختند.

الیمایی ها پس از بسط قدرت سلوکیان در ایران، در نواحی شمالی خوزستان و ناحیه کوهستانی زاگرس جنوبی، حکومتی محلی تشکیل داده و تا ظهور ساسانیان حکمرانی کردند.

الیمایی مرکز اصلی هنر عصر اشکانی، با جای دادن آثار تصویری و نقوش برجسته متعدد، منبع الهام سلسله بعدی در پارس، یعنی ساسانیان است.

فعالیت های تجاری آنان محدود نبوده، بلکه کشف سکه هایی در نواحی شمالی عربستان، نشانگر نقش اقتصادی مهم آن هاست.

بیشتر آثار یادمانی دوره اشکانی در حیطه فرهنگی الیمایی قرار دارند که مورد تقلید و تحسین حکومت های بعدی قرار گرفت.

در مجموع، میراث هنر پارتی و سپس ساسانی را که در صحنه های اعطای مقام، نبرد تن به تن سوار بر اسب و به ویژه تمام رخ نمایی که یکی از دستاوردهای اصلی فرهنگ پارتی شناخته می شود در ابتدا باید در هنر الیمایی جست وجو کرد.