عضویت نمایشی در مجامع بین المللی دردی را دوا نمی کند

عضو هیئت علمی گروه علم و اطلاعات دانش شناسی دانشگاه شهید بهشتی معتقد است: عضویت نمایشی در ایفلا دردی را دوا نمی کند و کتابخانه های دانشگاهی باید در کمیته ها، نشست ها و برنامه های ایفلا حضور فعال و پرثمری داشته باشند.

خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، ایفلا(فدراسیون بین المللی انجمن ها و موسسات کتابداری) استانداردهایی را برای کتابخانه های دانشگاهی تعریف کرده است.

در میان هشت شاخه اصلی فعالیت ایفلا که هرکدام بخش های مختلفی دارند، کتابخانه های دانشگاهی در شاخه کتابخانه های پژوهشی عمومی طبقه بندی می شوند که در این شاخه کتابخانه های ملی، دانشگاهی و پارلمانی نیز جا می گیرند. امیر رضا اصنافی، عضو هیئت علمی گروه علم و اطلاعات دانش شناسی دانشگاه شهید بهشتی معتقد است: «کتابخانه های دانشگاهی ایران در زمینه تأمین منابع اطلاعاتی و بخش ارائه خدمات مرجع بسیار نزدیک به استانداردهای ایفلا عمل می کند و سازماندهی منابع اطلاعاتی نیز در کتابخانه های دانشگاهی کشورمان بسیار به روز است.

اصنافی درباره حضور این کتابخانه های در مجامع بین المللی مانند ایفلا نیز به خبرنگار ایبنا گفت: عضویت نمایشی در ایفلا دردی را دوا نمی کند و کتابخانه های دانشگاهی باید در کمیته ها، نشست ها و برنامه های ایفلا حضور فعال و پرثمری داشته باشند.

» مزایای حضور کتابخانه های دانشگاهی در ایفلا چیست؟

به نظر می رسد حضور سازمانی در ایفلا از مشارکت حقیقی در این انجمن کمرنگ تر است.

کتابخانه های دانشگاهی نیز از جمله مراکز سازمانی هستند که حضور کم فروغی در ایفلا داشته اند. حضور اعضای هیئت علمی یا افراد دانشگاهی با داشتن مقاله، پوستر یا دارا بودن شرایطی که موجب استفاده از گرنت های ایفلا شده، همواره ازحضور سازمانی کتابخانه های دانشگاهی در این انجمن بین المللی چشم گیر تر بوده است.

اساسا عضویت کتابخانه های دانشگاهی در ایفلا از طریق پیگیری روسای کتابخانه های دانشگاه ها که خود کتابدار هستند یا به فعالیت های علمی تعلق خاطر دارند، دنبال می شود. به هر ترتیب؛ ایفلا بزرگترین گردهمایی کتابداران دنیا است و اگر کتابخانه های دانشگاهی عضو این انجمن بین المللی باشند، در قبال حق عضویتی که پرداخت می کنند، مزیت هایی مانند حق رأی و سهیم شدن در انتخابات هیئت رئیسه این انجمن را پیدا می کنند. مزیت عضویت در ایفلا برای کتابخانه های دانشگاهی این است که حضور در این رویداد بین المللی موجب می شود آن دانشگاه یا کتابخانه در عرصه بین المللی بیشتر معرفی شود و این عضویت به نوعی برند سازی برای دانشگاه در حوزه بین الملل است.

مزیت دیگر عضویت کتابخانه های دانشگاهی در ایفلا این است که همکاری آن ها با این انجمن بین المللی می تواند موجب مشارکت بیشتر این مراکز با ایفلا برای برپایی نشست ها، وبینارها و گردهمایی های علمی باشد و حتی کتابخانه های دانشگاهی ایران میزبان این گردهمایی های علمی باشند.

برگزاری وبینارهای علمی مختلف با مشارکت کتابخانه های دانشگاهی می تواند انعکاس دهنده تجربیات جدید برای کتابخانه های ایران باشد.

امکان حق رأی در مجامع عمومی، عضویت در کمیته های مختلف ایفلا نیز منفعت دیگر عضویت کتابخانه های دانشگاهی در ایفلا است.

معاونت پژوهشی دانشگاه ها ورود کنند معاونت پژوهشی دانشگاه ها معمولا از عضویت کتابخانه های دانشگاهی در مجامع بین المللی استقبال می کنند. عضویت کتابخانه های دانشگاهی در ایفلا را می توان از طریق معاونت پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری پیگیری کرد تا همه کتابخانه های مرکزی دانشگاه های کشور یکپارچه عضو ایفلا شوند.

حضور فعال در ایفلا نیازمند چه راهبردی است؟

کتابخانه های دانشگاهی در چه کمیته هایی می توانند عضو شوند؟

کتابخانه های دانشگاهی می توانند در بخش هایی مانند کتابخانه های تحقیقاتی و دانشگاهی(ARL)، آموزش و پرورش، بخش آزادی دسترسی به اطلاعات و همچنین قسمت هایی که مرتبط با آرشیو ایفلا است، حضور فعالی داشته باشند.

کمیته کتابخانه های سبز ایفلا نیز فرصت خوبی برای حضور کتابخانه های دانشگاهی است.

برای تربیت کتابداران متخصص دانشگاهی و حضور پررنگ آن ها در ایفلا چه باید کرد؟

کشورها و سازمان های مختلف از ظرفیت ایفلا برای ساختن یک کتابخانه آرمانی و ایده آل استفاده می کنند. در واقع این انجمن یک ظرفیت گسترده برای سرمایه گذاری علمی کشورهای مختلف در رشته کتابداری دارد.

سال 2013 در ایفلا یک خانم کتابدار آلمانی را دیدم که مهم ترین نکات و تجربیات نشست های ایفلا را توئیت می کرد تا مخاطبان کتابخانه اش از آن مطلع شوند.

متأسفانه کتابداران در طول این سال ها که ایفلا برگزار شده حضور پررنگی در این انجمن بین المللی نداشته اند. این غیبت، تابع عواملی مانند مضیقه مالی، اطلاع نداشتن و حمایت نشدن بوده است.

در این سال ها اعضای هیئت علمی دانشگاه همواره حضور پررنگی در نشست های ایفلا داشته اند و این کمبود حضور کتابداران ایرانی هرسال در ایفلا احساس می شود؛ به عنوان مثال در ایفلای 2022 ایرلند هیچ کتابدار یا حتی عضو هیئت علمی از ایران شرکت نکرد.

چرا کتابداران ایرانی مشارکت کمی در ایفلا دارند؟

پاسخ به این سوال تابع عوامل متعددی است اما مهم ترین آن مشکل مالی است زیرا هزینه ثبت نام، اقامت و حضور یک فرد حقیقی در ایفلا که می تواند کتابدار نیز باشد؛ 500 یورو است و تاأمین این هزینه برای یک کتابدار بدون حمایت دولتی سنگین است؛ درحالی که اعضای هیئت علمی با داشتن یک گرنت سالیانه می توانند بخشی از هزینه های سفر مطالعاتی و پژوهشی خود را تأمین کنند.

کتابداران، شرکت کنندگان مهم ایفلا هستند و نباید این فرصت را از دست بدهند.

نکته مهمی که وجود دارد این است که بخش مهمی از تجربیات کتابداران در ایفلا از طریق نشست های پوستری به دست می آید؛ زیرا این پوسترها برای مخاطبان موجب سوال می شود و شما در این گردهمایی علمی شریک علمی پیدا می کنید و حتما نشست های پوستری از نشست هایی که در آن ها مقاله ارائه می شود، پربارتر خواهد بود.

ایفلا در تلاش است تا تجربه ها و ایده ها و دستاوردهای نوین کتابداران را در هر نوع از کتابخانه ای که فعالیت می کنند، از طریق این انجمن بین المللی در همه جا دنیا به اشتراک بگذارد.

شاید بتوان گفت، رویکرد های تخصصی و آکادمیک در نشست های ایفلا کمتر مطرح است.

هدف این انجمن بین المللی بیشتر به اشتراک گذاشتن تجربیات و ایده های نو کتابداران دنیا است.

حضور موثر کتابداران دانشگاهی در ایفلا به چه زیرساخت هایی نیاز دارد؟

برای حضور موفق کتابداران دانشگاهی در ایفلا ابتدا لازم است کتابدارانی انتخاب شوند که به زبان انگلیسی مسلط باشند، دوم اینکه این کتابداران یک زمینه تخصصی مشخص در رشته کتابداری را دنبال کنند تا حضورشان در ایفلا برای علم کتابداری ایران ارزش افزوده داشته باشد و سوم اینکه کتابداران حتما مقاله داشته باشند و شرکت کننده صرف نباشند.

از نظر ایفلا اعضای هیئت علمی، معلمانی هستند که فقط مباحث علمی کتابداری را در کلاس هایشان مرور می کنند اما کتابداران می توانند موقعیت و شرایط جدیدی را خلق کنند.

ترویج و آشنایی با خدمات کتابخانه ای مقوله ای است که فقط در محیط های کتابخانه ای رخ می دهد اما در سطح کلاس و پژوهش فقط مباحث تخصصی مرور می شود؛ بنابراین کتابداران نباید فرصت حضور در ایفلا را از دست بدهند.

درباره دپارتمان های کتابداری در ایران و جهان بگویید؟

ایران در خاورمیانه جزو کشورهای پیشرو در زمینه علم کتابداری است و بیش از 70 دپارتمان کتابداری در کشورمان وجود دارد؛ به عنوان مثال عمان در میان کشورهای حوزه خلیج فارس دارای دپارتمان کتابداری بزرگی است؛ دپارتمانی که در دانشگاه سلطان قابوس قرار دارد.

کشورهایی مانند قطر، بحرین، امارات، عمان یا کویت چندان در علم کتابداری مطرح نیستند و دپارتمان کتابداری ندارند اما کشوری مانند قطر، سرمایه گذاری زیادی در ایفلا کرده است و حتی می دانم در ایفلا جایزه ای به نام پژوهشگران شهیر عرب وجود دارد و این جایزه با دادن گرنت ( کمک هزینه) شرایط حضور پژوهشگران عرب را در ایفلا فراهم می کند. در کشورهایی مانند آمریکا و کانادا؛ دپارتمان های کتابداری در دانشکده های علم اطلاعات و دانش شناسی مستقر هستند اما در آسیا هنوز دپارتمان های کتابداری مانند آنچه در دانشکده های علم اطلاعات و دانش شناسی اروپا و آمریکا وجود دارد، مستقر نیست؛ به عنوان مثال؛ در ژاپن، بنگلادش وکره جنوبی دپارتمان های کتابداری خوبی وجود دارد اما هنوز این دپارتمان ها در دانشکده های علم اطلاعات و دانش شناسی مستقر نیستند یا در کشور هند، دپارتمان های کتابداری زیادی وجود دارد اما این مراکز در قالب دانشکده های علم اطلاعات و دانش شناسی فعالیت نمی کنند. آیا نشریه ای در ایران وجود دارد تا بتواند دستاوردهای حضور اعضای هیئت علمی و جامعه دانشگاهی را در ایفلا منعکس کند؟

نشریاتی که با رویکرد علمی و پژوهشی در ایران منتشر می شوند و مجوز و گرید A , B را از وزارت علوم تحقیقات و فقناوری دریافت کرده اند، معمولا گزارش سفر منتشر نمی کنند اما فضاها یا نشریاتی وجود دارند که افراد می توانند از آن ها برای ثبت گزارش سفر ایفلا استفاده کنند؛ مانند نشریه «شناسه» انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران یا خبرگزاری های تخصصی مانند ایبنا که می تواند رسانه خوبی برای ثبت تجربیات حضور افراد حقیقی در ایفلا باشد.

مجمع کتابخانه های بزرگ کشور (مکتب) نیز می تواند نشریه ای مشارکتی در این زمینه را منتشر کند.

کتابخانه های دانشگاهی ایران تا چه اندازه به استانداردهای ایفلا نزدیک هستند؟

وجود نرم افزارهای تخصصی بومی کتابداری نیز کمک بزرگی به سازماندهی منابع اطلاعاتی کتابخانه های دانشگاهی کرده است.

با توجه به دو دوره حضور در ایفلا در سال های 2013 و 2018، خاطره ای از حضور دراین رویداد بین المللی دارید؟

در ایفلا معمولا برای کسانی که بار نخست به این رویداد بین المللی می روند؛ برنامه های ویژه ای تدارک دیده می شود تا آن ها بتوانند از این حضور استفاده بیشتری کنند.

از آنجا که نشست های مختلف ایفلا، همزمان برگزار می شود، ایرانی ها تلاش می کنند هرکدام در یک نشست حاضر شوند و نتایج نشست ها را با یکدیگر به اشتراک بگذارند.

سال 2013 با یک کتابدار سوئدی آشنا شدم.