نقش حاکمیت و همکاری بین بخشی در تاب‌آوری و پایداری نظام سلامت
دکترمحمدرضامقدسی بنیانگذار رسانه تاب آوری در ادامه آورده است گذار از حکمرانی دستوری به حکمرانی مشارکتی راهبردی کارآمدبرای ارتقای تاب‌آوری و پایداری سیستم‌های سلامت جامعه‌محور محسوب میشود.
برای بهبود تاب‌آوری و پایداری نظام سلامت، توسعه مدل‌های حاکمیت شفاف و مشارکتی و تقویت همکاری بین‌بخشی اهمیت اساسی دارد، زیرا تاب‌آوری نظام سلامت به معنای توانایی پیش‌بینی، پیشگیری، جذب، تطبیق و تغییر در مواجهه با بحران‌ها و شوک‌ها است و تحقق این توانایی بدون مشارکت ساختارمند مردم و همکاری همه‌جانبه بخش‌های مختلف حاکمیت امکان‌پذیر نیست.
مطالعات نشان می‌دهد که مدل‌های حاکمیت مبتنی بر همکاری و تعامل، به‌ویژه با نقش‌آفرینی حلقه‌های میانی سلامت شامل نهادهای مردمی و تشکل‌های نخبگانی، می‌توانند به ایجاد فهم مشترک و همدلی میان مردم و دولت کمک کنند و از این طریق، اکوسیستم پویای مشارکت و ارتقای سلامت جامعه را شکل دهند.
گذار از حکمرانی دستوری به حکمرانی مشارکتی راهبردی کارآمد برای ارتقای تاب‌آوری و پایداری سیستم‌های سلامت جامعه محور محسوب میشود.
در این مدل، مشارکت مردم تنها به حضور نمادین محدود نمی‌شود، بلکه با تعریف نقش‌های مشخص، آموزش تخصصی عاملان و مدیران، فرهنگ‌سازی و تقویت نهادهای غیررسمی بومی، بستر لازم برای مشارکت مؤثر و پایدار فراهم میشود.
همکاری بین‌بخشی، به‌ویژه در حوزه‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، موجب هم‌افزایی منابع و کاهش آسیب‌پذیری گروه‌های مختلف جامعه در برابر بحران‌ها میشود و عدالت در سلامت را تقویت می‌کند.
تجربه‌های موفق داخلی و بین‌المللی نیز نشان می‌دهد که جمع‌آوری داده‌های سلامت با مشارکت مردم، برگزاری جلسات تصمیم‌گیری محلی و ایجاد سازوکارهای نظارتی و حمایتی، زمینه‌ساز مالکیت اجتماعی و افزایش اعتماد عمومی به نظام سلامت است.
دکترمحمدرضامقدسی بنیاگذار رسانه تاب آوری در ادامه آورده است گذار از حکمرانی دستوری به حکمرانی مشارکتی و شفاف، با محوریت حلقه‌های میانی و تقویت همکاری بین‌بخشی، راهبردی کارآمدبرای ارتقای تاب‌آوری و پایداری سیستم‌های سلامت جامعه‌محور محسوب میشود.
چنانچه پذیرفته باشیم تاب‌آوری نظام سلامت به توانایی پیش‌بینی، پیشگیری و پاسخ‌گویی به شوک‌های ناگهانی مانند همه‌گیری‌ها یا رویدادهای طبیعی گفته میشود.
آنگاه حاکمیت در بخش سلامت به معنای ایجاد چارچوب استراتژیک، نظارت مؤثر و ساختن ائتلاف‌های لازم برای هدایت نظام سلامت است.این مفهوم شامل قابلیت رهبری در تعیین سیاست‌ها، مدیریت منابع و تضمین کیفیت خدمات است که نقش کلیدی در ارائه خدمات اثربخش و حفاظت از سلامت عمومی دارد.حاکمیت قوی می‌تواند به عنوان ستون فقرات سیستم عمل کند تا در شرایط بحرانی نیز عملکرد پایداری داشته باشد.
همکاری بین بخشی به مشارکت سازمان‌های دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی در زمینه‌های سلامت اشاره دارد که از طریق ارتباط افقی و عمودی محقق میشود. این رویکرد مستلزم مشارکت فعالان بخش‌های مختلف از ابتدای تصمیم‌گیری تا اجرای سیاست‌ها است تا بتواند به چالش‌های پیچیده سلامت پاسخ دهد.همکاری بین بخسی می‌تواند شکاف‌های بخشی را کاهش دهد و منابع را به‌صورت هماهنگ به کار برد.
تاب‌آوری نظام سلامت به توانایی پیش‌بینی، پیشگیری و پاسخ‌گویی به شوک‌های ناگهانی مانند همه‌گیری‌ها یا بلایای طبیعی اشاره دارد.
حاکمیت قوی با فراهم کردن آمادگی پیش از بحران و مدیریت بحران در زمان واقعی، نقش اصلی در تقویت این تاب‌آوری ایفا می‌کند.بدون حاکمیت مؤثر، سیستم‌ها نمی‌توانند به سرعت تطبیق یابند یا خدمات را بدون وقفه ادامه دهند.
همکاری بین بخسی نیز در تقویت تاب‌آوری ضروری است، زیرا بحران‌های سلامت اغلب نیازمند پاسخ‌های چندبخشی هستند. مناسبات افقی بین بخش‌ها و انگیزه مشترک برای اقدام مشترک می‌تواند ظرفیت مقابله با شوک‌ها را افزایش دهد.
این رویکرد اجازه می‌دهد تا منابع و دانش بخش‌های مختلف به اشتراک گذاشته شود و پاسخ یکپارچه‌ای داده شود.
پایداری نظام سلامت به شیوه حکمرانی و اقتدار حاکمیت وابسته است. چارچوب‌های سیاستی بلندمدت، نظارت مستمر و تخصیص عادلانه منابع از جمله عناصری هستند که حاکمیت را در حفظ پایداری سیستم یاری می‌دهند. حاکمیت مؤثر می‌تواند از تضعیف ساختارهای موجود در بلندمدت جلوگیری کند و سرمایه‌گذاری‌های پایدار را تضمین کند.
همکاری بین بخسی در حفظ پایداری نظام سلامت نقش دارد، زیرا اطمینان حاصل می‌کند که سیاست‌ها در تمامی بخش‌ها هماهنگ هستند. تعریف شفاف نقش‌ها و مسئولیت‌ها در این فرآیند بسیار مهم است، زیرا ضعف در این زمینه می‌تواند منجر به تکرار کارها یا عدم کارایی شود. همکاری‌های پایدار نیازمند اعتماد متقابل و تعهد بلندمدت میان شرکاء هستند.
چالش‌هایی چون نبود هماهنگی کافی بین بخش‌ها و تمرکز بیش از حد در تصمیم‌گیری‌ها وجود دارد که توانایی تاب‌آوری و پایداری را محدود می‌کند.
کمبود سازوکارهای رسمی برای همکاری بین بخسی و عدم تعریف واضح نقش‌ها از دیگر موانع هستند این مسائل نیازمند اصلاحات ساختاری در حاکمیت و مدیریت بخش سلامت هستند.
برای بهبود تاب‌آوری و پایداری، توسعه مدل‌های حاکمیت شفاف و مشارکتی و تقویت همکاری بین بخسی ضروری است. مطالعات نشان می‌دهند که مدل‌های حاکمیت مبتنی بر همکاری وت عامل می‌توانند به سیستم‌های سلامت جامعه‌محور کمک کنند.
حکمرانی مشارکتی و شفاف به عنوان راهبردی کارآمد، با ایجاد همکاری بین‌بخشی و مشارکت ساختارمند مردم، موجب افزایش تاب‌آوری و پایداری سیستم‌های سلامت جامعه‌محور میشود.
همکاری بین بخشی از طریق مشارکت سازمان‌های دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی در تصمیم‌گیری و اجرای سیاست‌ها، به اشتراک‌گذاری منابع و دانش کمک کرده و ظرفیت مقابله با شوک‌ها را افزایش می‌دهد.
برای رفع مشکلات ناشی از عدم هماهنگی و تعریف نقش‌های نامشخص، نیاز به اصلاحات ساختاری در حاکمیت و توسعه مدل‌های حاکمیت شفاف و مشارکتی است.