بیرآیری دونیا، از توهمات مادرانه تا افتخار بین‌المللی؛ گفت‌وگوی با سجاد رفیعی
فیلم کوتاه «بیرآیری دونیا (دنیایی دیگر)» به کارگردانی سجاد رفیعی، فیلمساز مستعد مراغه‌ای، نه‌تنها به بخش رسمی یکی از معتبرترین جشنواره‌های ژانر ترسناک در بریتانیا راه یافته، که روایتگر دغدغه‌های عمیق اجتماعی یک کارگردان روانشناس است. این اثر که با حمایت انجمن سینمای جوانان ایران – دفتر مراغه تولید شده، داستان دختری را روایت می‌کند که برای محافظت از برادر کوچکش در برابر توهمات مادر، از هنر خود بهره می‌گیرد. در آستانه نمایش این فیلم در پنجمین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کوتاه ترسناک هولدرا (Huldra Horror shorts Festival) در شهر ناتینگهام‌شایر انگلستان، میزبان سجاد رفیعی بودیم تا از انگیزه‌ها، چالش‌ها و جزئیات فنی این اثر موفق بشنویم.
قدیری‌نیوز: آقای رفیعی، ابتدا از مسیر پرفرازونشیب هنری‌تان برایمان بگویید. چگونه به سینما رسیدید؟
سجاد رفیعی: متولد ۱۳۷۱ از مراغه هستم. قصه من با هنر از سال ۸۸ و با تئاتر و شعر شروع شد. برای سال‌ها، تا حدود سال ۹۵، در حال تجربه کردن بودم و تکلیفم با خودم روشن نبود. موسیقی را امتحان کردم، سفالگری کردم و در نهایت، سینما بود که من را ثابت قدم کرد؛ جایی که احساس کردم می‌توانم استعداد واقعی خودم را درنهایت شکوفا کنم. «بیرآیری دونیا» سومین فیلم کوتاه حرفه‌ای من است. پس‌زمینه روانشناسی من هم همیشه همراهم بوده؛ مدرک کارشناسی ارشد روانشناسی مثبت‌گرا دارم و هم‌اکنون نیز دانشجوی کارشناسی کارگردانی حرفه‌ای سینما هستم.
قدیری‌نیوز: انگیزه اصلی شما برای پرداختن به چنین سوژه سنگین و اجتماعی‌ای چه بود؟
همیشه دغدغه من کودکان بدسرپرست و آسیب‌دیده بوده‌اند. با این سؤال شما زندگی خودم را به یادم آوردم. کودکان مهم‌ترین و در عین حال آسیب‌پذیرترین قشر جامعه هستند و باید نگاه ویژه‌ای به آن‌ها داشت، چرا که آینده نسل‌ها از آنان شروع می‌شود. من سعی کردم با زبان قدرتمند سینما، درد و رنج و در عین حال تاب‌آوری یک کودک بدسرپرست را به تصویر بکشم. داستان فیلم بر اساس همین نگاه اجتماعی شکل گرفت.
قدیری‌نیوز: انتخاب فیلم شما در میان ۲۰ اثر نهایی از بین حدود ۵۰۰ فیلم ارسالی به جشنواره هولدرا، چه بازتابی در شما داشت؟
(با لبخند) من خود را کوچک‌ترین در این عرصه می‌دانم و ادعایی ندارم. اما همیشه به توانایی‌هایم باور داشته‌ام و تلاش کردم به آنچه استحقاقش را دارم برسم. این انتخاب، برایم یک افتخار بزرگ و یک انگیزه مضاعف بود. این اتفاق تصادفی نبود؛ من سه سال است به طور جدی روی اعتبار جشنواره‌های بین‌المللی تحقیق می‌کنم. این پژوهش باعث شد با اشرفیت کامل، اثرم را برای جشنواره‌های معتبر و مناسب ژانر آن ارسال کنم و هولدرا یکی از این گزینه‌ها بود.
قدیری‌نیوز: فیلم شما درام روانشناختی است با حال و هوای ترسناک. چگونه بین این دو فضا تعادل برقرار کردید؟
صادقانه بگویم، یک فیلمساز هنگام خلق اثر، کمتر به برچسب «ژانر» فکر می‌کند. هدف من به عنوان کارگردان، تنها ساخت یک فیلم خوب، نبض‌گیر و تاثیرگذار بود. فضای ترس در خدمت روایت آن درام روانشناختی عمیق قرار گرفت. ما برای ایجاد این فضا، عمدتاً بر ساند افکت‌های خاص و برش‌های متنوع در تدوین تکیه کردیم تا حس تعلیق و وهم را القا کنیم. اکثر جلوه‌های ویژه میدانی و عملی بودند. در اینجا باید از استاد نادر فرجی که تدوین، صداگذاری و اصلاح رنگ این اثر را بر عهده داشتند و همچنین استاد بنده در دانشگاه هستند، صمیمانه تشکر کنم.
قدیری‌نیوز: نقش انجمن سینمای جوانان مراغه در به ثمر رسیدن این پروژه چه بود؟
من در این پروژه، علاوه بر کارگردانی و نویسندگی، تهیه‌کنندگی را نیز بر عهده داشتم و باید اعتراف کنم که تامین هزینه‌ها به سختی انجام شد و متاسفانه هنوز هم بخشی از بدهی‌های پروژه پابرجاست. انجمن سینمای جوانان مراغه در حد توان خود در اخذ مجوزها و در ارائه حمایت‌های معنوی و پشتیبانی خبری در کنار ما بودند. من همیشه مدیون انجمن سینمای جوانان هستم، چرا که فیلمسازی را از پایه در همین انجمن آموختم.
قدیری‌نیوز: درباره هدایت بازیگران، به ویژه عملکرد لیلی یراقی در نقش اصلی، برایمان بگویید.
نقدهایی به بازی لیلی یراقی وارد شد مبنی بر اینکه بازی او کمی اغراق‌شده و بیش از حد طراحی شده به نظر می‌رسد و می‌توانست رئال‌تر باشد. اما باید توضیح دهم که این طراحی کاراکتر و نوع بازی کاملاً عامدانه بود و بر اساس فضای کلی و حال و هوای خاص فیلم شکل گرفت. من از عملکرد لیلی یراقی راضی هستم و معتقدم او نقشش را به خوبی و به شکل قابل قبولی ایفا کرد.
قدیری‌نیوز: «بیرآیری دونیا» به عنوان سومین اثر شما، چه تفاوت‌های ماهوی با کارهای قبلی‌تان دارد؟
این فیلم از نظر فضاسازی، نوع قاب‌بندی و ریتم کاملاً با آثار قبلی من متفاوت است. در این پروژه سعی کردم نگاه کارگردانی ویژه‌تر و حساب‌شده‌تری داشته باشم. البته من در تمام آثارم غرق در کارگردانی می‌شوم، اما علاقه خاصی به این اثر دارم. البته نباید فراموش کرد که محدودیت‌های مالی گاهی شما را مجبور می‌کند از برخی ایده‌ها و اتفاقاتی که آرزوی رقم زدنشان را در فیلم دارید، چشم‌پوشی کنید.
قدیری‌نیوز: و در پایان، پیام شما به عنوان یک فیلمساز به مخاطبان بین‌المللی و داخلی چیست؟
همیشه دغدغه اصلی من به عنوان یک فیلمساز که خود را در میانه راه می‌داند، ایجاد سوال در ذهن مخاطب بوده است. من قصد موعظه یا پنددادن ندارم. کار من ساخت اثری جذاب با زبان سینما است که مخاطب را درگیر کند و او را به سمت کشف معنا سوق دهد. در پایان، از همه هنرمندان درخواست دارم که هوای یکدیگر را بیشتر داشته باشند. به این باور رسیده‌ام که موفقیت واگیردار است.
گفتنی است فیلم «بیرآیری دونیا» در تاریخ ۶ سپتامبر ۲۰۲۵ (۱۵ شهریور ۱۴۰۴) در سالن نمایش جشنواره هولدرا در ناتینگهام‌شایر انگلستان به روی پرده خواهد رفت. این جشنواره علاوه بر نمایش آثار، برنامه‌های ویژه‌ای همچون حضور بازیگران زنده، غرفه‌های هنری، جلسات پرسش و پاسخ و اهدای جایزه ویژه «هولدرا لورل» را نیز در دستور کار دارد.