نقش حکمرانی خوب در افزایش تاب‌آوری شهری
حکمرانی خوب یکی از مفاهیم کلیدی در مدیریت شهری است که به‌طور فزاینده‌ای به‌عنوان یک عامل مهم در افزایش تاب‌آوری شهرها شناخته می‌شود. تاب‌آوری شهری به‌معنی توانایی یک شهر در مواجهه با بحران‌ها و تغییرات ناگهانی است، چه این بحران‌ها ناشی از حوادث طبیعی، چالش‌های اقتصادی یا اجتماعی باشند. در این مقاله، به تحلیل عمیق‌تری از نقش حکمرانی خوب در افزایش تاب‌آوری شهری خواهیم پرداخت و مثال‌هایی واقعی و ملموس را بررسی خواهیم کرد.
افزایش تاب‌آوری شهری نیازمند حکمرانی خوب است. در این مقاله، نقش مؤثر شفافیت و مشارکت شهروندان در مدیریت بحران‌ها را بررسی می‌کنیم. همراه ما باشید!
تعریف حکمرانی و تاب‌آوری شهری
حکمرانی خوب چیست؟
حکمرانی خوب به مجموعه اصول، فرآیندها و نهادهایی اطلاق می‌شود که به‌منظور بهبود کیفیت زندگی شهروندان و تعامل مثبت بین نهادهای دولتی و اجتماعی بکار می‌روند. ویژگی‌هایی مانند شفافیت، پاسخگویی، مشارکت عمومی و پاسخگویی به نیازهای شهروندان، اجزای اصلی حکمرانی خوب هستند (UN-Habitat, 2020).
تاب‌آوری شهری
تاب‌آوری شهری به توانایی شهرها در مواجهه با تغییرات و بحران‌های مختلف اشاره دارد. این توانایی شامل سه مرحله اصلی می‌شود: آمادگی، پاسخ و بهبودی. مناطق تاب‌آور آن دسته از شهرها هستند که می‌توانند به سرعت به شرایط جدید واکنش نشان دهند و از تجربه‌های گذشته برای بهبود آینده بهره ببرند (C40 Cities, 2018).
رابطه بین حکمرانی خوب و تاب‌آوری شهری
حکمرانی خوب به‌عنوان زیرساخت تاب‌آوری
حکمرانی خوب یک زیرساخت بنیادی برای افزایش تاب‌آوری شهری است. شهرهایی که نهادهای حکومتی آنها توانمند، پاسخگو و شفاف هستند، می‌توانند به‌راحتی و به‌طور مؤثرتر با بحران‌ها مدیریت کنند.
مثال 1: آمستردام
شهر آمستردام با استفاده از حکمرانی خوب و تصمیم‌گیری‌های مشارکتی موفق شده است تاب‌آوری خود را در برابر بحران‌های مربوط به آب و هوای نامناسب افزایش دهد. این شهر با ایجاد طرح‌های مشارکتی برای مدیریت آب و اجرای سیستم‌های نوآورانه زهکشی، توانسته است در برابر سیلاب‌ها مقاوم‌تر باشد.
تقویت تعاملات محلی
حکمرانی خوب می‌تواند با تقویت تعاملات محلی، تاب‌آوری را افزایش دهد. به‌طور خاص، ایجاد شبکه‌های اجتماعی قوی می‌تواند به شهروندان کمک کند تا در زمان‌های بحرانی، از یکدیگر حمایت کنند و اطلاعات حیاتی را به‌سرعت مبادله نمایند.
مثال 2: نیویورک
شهر نیویورک پس از طوفان سندی در سال 2012، برنامه‌ای برای تقویت مشارکت محله‌ها و ایجاد گروه‌های محلی حمایت از بحران را آغاز کرد. این برنامه برای افزایش شناخت بین شهروندان و توانمندسازی آنها در مواجهه با حوادث طبیعی به‌ویژه بحران‌های آب و هوایی طراحی شده است.
ساختار نهادهای حکومتی و اثرات آن بر تاب‌آوری
وجود نهادهای قوی
وجود نهادهای دولتی و خصوصی قوی و مستقل، نقش حائز اهمیتی در افزایش تاب‌آوری شهری دارد. نهادهای قوی قادر به ارائه خدمات بهینه، برقراری عدالت اجتماعی و تضمین حقوق شهروندان هستند، که در نتیجه باعث تقویت تاب‌آوری می‌شود.
جدول 1: ویژگی‌های نهادهای حکومتی و تاب‌آوری
| ویژگی‌ها | تأثیر بر تاب‌آوری شهری |
| شفافیت | اطمینان شهروندان و کاهش فساد |
| پاسخگویی | افزایش اعتماد عمومی |
| مشارکت عمومی | تقویت همکاری‌ها و هم‌افزایی |
| توانمندی نهادها | اجرای بهتر خدمات و سیاست‌ها |
(جدول 1):
هم‌افزایی بین بخش‌های مختلف
هم‌افزایی بین نهادهای مختلف، بخصوص بخش دولتی و خصوصی، در افزایش تاب‌آوری شهری نقش کلیدی دارد. همکاری بین این دو نهاد می‌تواند منابع بیشتری برای مواجهه با بحران‌ها تأمین کند.
مثال 3: توکیو
شهر توکیو نمونه‌ای از هم‌افزایی بین بخش‌های دولتی و خصوصی است. در این شهر، نهادهای دولتی با شرکت‌های خصوصی همکاری می‌کنند تا به شناسایی و کاهش خطرات زلزله و دیگر بحران‌ها بپردازند. این همکاری‌ها به شهروندان کمک کرده است تا آماده‌سازی بهتری برای مواقع بحرانی داشته باشند.
سیاست‌ها و برنامه‌های حکمرانی
سیاست‌های مشارکتی
سیاست‌های مشارکتی که نظرات و نیازهای شهروندان را در فرآیند تصمیم‌گیری مد نظر قرار می‌دهد، به‌طور قابل‌توجهی موجب افزایش تاب‌آوری می‌شود. این نوع سیاست‌ها ارتباط بین شهروندان و مسئولان را تقویت می‌کند و اعتماد عمومی را افزایش می‌دهد.
مثال 4: کپنهاگ
در کپنهاگ، دولت با تشکیل کارگروه‌های محلی و شورای شهر که شامل نمایندگان مختلف اجتماعی و اقتصادی است، سعی کرده است به نیازهای شهروندان پاسخ بدهد. این رویکرد موجب بهبود تاب‌آوری کپنهاگ در برابر تغییرات آب و هوایی شده است.
برنامه‌های آموزشی
آموزش و افزایش آگاهی عمومی در خصوص بحران‌های احتمالی و نحوه‌ی مواجهه با آنها از دیگر سیاست‌های مهم حکمرانی خوب است. آموزش به شهروندان از طریق کارگاه‌ها، دوره‌ها و رسانه‌ها می‌تواند موجب تسهیل در پاسخ به بحران‌ها شود.
جدول 2: برنامه‌های آموزشی تاثیرگذار بر تاب‌آوری شهری
| نوع برنامه | تأثیر |
| کارگاه‌های آموزشی | افزایش دانش و مهارت‌ها |
| شبیه‌سازی بحران | بهبود آماده‌سازی |
| رسانه‌های اجتماعی | افزایش آگاهی عمومی |
(جدول 2):
چالش‌ها و موانع حکمرانی خوب
چالش‌های ساختاری
در برخی شهرها، چالش‌های ساختاری نظیر فساد، عدم شفافیت و فقدان زیرساخت‌های مؤثر، مانع از تحقق حکمرانی خوب و به تبع آن، افزایش تاب‌آوری می‌شوند.
عدم مشارکت اجتماعی
در شرایطی که شهروندان تمایل به مشارکت در فرآیندهای حکمرانی ندارند، تصمیمات اتخاذ شده غالباً بدون توجه به نیازها و اولویت‌های واقعی آنها خواهد بود. این عدم همکاری می‌تواند منجر به تاب‌آوری ضعیف‌تر در برابر بحران‌ها شود.
مثال 5: کاراکاس
شهر کاراکاس در ونزوئلا، به دلیل عدم ارتباط مؤثر بین دولت و جامعه، دچار چالش‌های جدی در زمینه تاب‌آوری بوده است. عدم قابلیت‌های حکومتی و فساد اداری موجب شده‌اند که این شهر در برابر بحران‌های اقتصادی و اجتماعی آسیب‌پذیر باقی بماند.
نتیجه‌گیری
در نهایت، حکمرانی خوب به‌عنوان یک پیش‌نیاز اساسی برای افزایش تاب‌آوری شهری شناخته می‌شود. تعامل مثبت بین نهادها و شهروندان، سیاست‌های مشارکتی و آموزشی، و وجود سازمان‌های قوی و توانمند، همگی به ایجاد شهرهایی تاب‌آورتر کمک خواهند کرد. به منظور رسیدن به این هدف، لازم است که مدیران شهری به امر حکمرانی خوب توجه ویژه‌ای داشته باشند و از بهترین شیوه‌ها و تجربیات جهانی استفاده نمایند.
منابع
1. UN-Habitat. (2020). The New Urban Agenda.
2. C40 Cities. (2018). Climate Action Planning.
3. World Bank. (2022). Urban Resilience: A Global Agenda.
4. OECD. (2020). Governance Frameworks for Urban Resilience.
5. Mitlin, D., & Satterthwaite, D. (2019). Urban Resilience.
با امیدوار به این که حکمرانی خوب بتواند به افزایش تاب‌آوری شهری کمک نماید، باید روندها و راهکارهای موجود را بهبود بخشید و به‌صورت مستمر آنها را مورد ارزیابی قرار داد.
پرسش و پاسخ‌های متداول
حکمرانی خوب شامل ویژگی‌هایی مانند شفافیت، پاسخگویی، مشارکت عمومی و توجه به نیازهای شهروندان است که تمامی این‌ها بهبود کیفیت زندگی و تاب‌آوری شهری را موجب می‌شوند.
تاب‌آوری شهری به توانایی شهرها در مواجهه با تغییرات و بحران‌ها اشاره دارد و شامل سه مرحله اصلی آمادگی، پاسخ و بهبودی است.
حکمرانی خوب با تقویت نهادهای دولت و خصوصی، ارتقاء شفافیت و پاسخگویی و تقویت ارتباطات محلی، توانایی شهرها را در مدیریت بحران‌ها افزایش می‌دهد.
شهرهایی مانند آمستردام، نیویورک و کپنهاگ با استفاده از حکمرانی خوب و برنامه‌های مشارکتی و آموزشی، توانسته‌اند در برابر بحران‌ها تاب‌آورتر شوند.
چالش‌هایی نظیر فساد، عدم شفافیت و عدم مشارکت اجتماعی می‌توانند مانع از تحقق حکمرانی خوب شوند و در نتیجه تاب‌آوری شهری را تضعیف کنند.
آموزش و افزایش آگاهی عمومی از طریق کارگاه‌ها و رسانه‌ها می‌تواند به تسهیل پاسخ به بحران‌ها کمک کند و به شهروندان مهارت‌های لازم برای مواجهه با چالش‌ها را بیاموزد.