ارزیابی تاب آوری اقتصادی در سیستمهای تامین مالی خرد
مقدمهای بر تامین مالی خرد
تامین مالی خرد به عنوان یک ابزار مهم در نظامهای اقتصادی مدرن شناخته میشود. این شیوه، تسهیل دسترسی به منابع مالی برای افرادی است که به دلایل مختلف، جزو گروههای کمدرآمد و محروم اجتماعی محسوب میشوند. تأمین مالی خرد به کمک وامهای کوچک و بهخصوص در جوامع در حال توسعه، به این افراد کمک میکند تا به خودکفایی بیشتری برسند و قادر به سرمایهگذاری و راهاندازی کسب و کارهای کوچک خود باشند. طبق گزارش بانک جهانی، در سال 2021، بیش از 500 میلیون نفر در سراسر دنیا از خدمات تامین مالی خرد بهرهمند شدند، که نشاندهنده تأثیر قابل توجه این سیستم بر بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی افرادی است که این خدمات را دریافت میکنند.
تاب آوری اقتصادی: تعاریف و اهمیت آن
تاب آوری اقتصادی به معنای توانایی نظامها برای مواجهه با چالشهای اقتصادی و بهبود وضعیت اقتصادی در شرایط بحرانی است. این مفهوم بهخصوص در زمینههای آسیبپذیر نظیر تامین مالی خرد اهمیت زیادی پیدا میکند. تاب آوری اقتصادی به معنای توانایی افراد یا گروههای اقتصادی برای بازگشت به وضعیت قبلی یا بهتر شدن از آن پس از تجربه رویدادهای منفی اقتصادی است. بهعبارت دیگر، تاب آوری اقتصادی نه تنها به کنترل و مدیریت بحرانها اشاره دارد، بلکه همچنین به بهبود و افزایش ظرفیت برای مواجهه با مشکلات آینده نیز مرتبط میشود.
مثالی از تاب آوری اقتصادی
کشور بنگلادش یکی از نمونههای موفق در زمینه تامین مالی خرد و تاب آوری اقتصادی است. موسسه میکرو فاینانس ‘’Grameen Bank‘’ که توسط محمد یونس تاسیس شد، نشاندهنده تأثیر مثبت تامین مالی خرد بر بهبود وضعیت اقتصادی خانوادههای فقیر است. این بانک از طریق اعطای وامهای کوچک به زنان روستایی، به آنها این امکان را میدهد که کسب و کارهای خرد خود را راهاندازی کنند و در نتیجه، تاب آوری اقتصادی این خانوادهها را افزایش دهد.
جدول 1: دادههای آماری پیرامون وامهای میکرو فاینانس در بنگلادش
| سال | تعداد کل وامهای اعطا شده | تعداد بیکاری کاهش یافته | درصد زنان دریافت کننده وام |
| 2017 | 8,000,000 | 1,500,000 | 97% |
| 2018 | 8,500,000 | 1,700,000 | 98% |
| 2019 | 9,000,000 | 1,800,000 | 95% |
| 2020 | 9,200,000 | 2,000,000 | 96% |
چالشهای پیشرو در تامین مالی خرد
در حالی که سیستمهای تامین مالی خرد نقش مهمی در افزایش تاب آوری اقتصادی دارند، اما با چالشهایی نیز مواجه هستند. چالشهای مرتبط شامل ناکافی بودن دسترسی به منابع مالی، نرخهای بالای بهره، و عدم وجود حفاظتهای قانونی برای وامگیرندگان میباشد. بهعلاوه، در برخی مناطق، نداشتن اعتبار به دلیل بیسواد بودن یا نداشتن سوابق مالی نیز مانع از دسترسی به این خدمات میشود. این موارد بر تاب آوری اقتصادی افراد و جوامع به وضوح تأثیر منفی میگذارند.
نقش فناوری در بهبود تاب آوری اقتصادی
فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) در بهینهسازی سیستمهای تامین مالی خرد نقش کلیدی دارد. از طریق فراهم آوردن بسترهای دیجیتال، این امکان برای افراد فراهم میشود که به راحتی و بدون نیاز به مراجعه حضوری به مؤسسات مالی، خدمات مورد نیاز خود را دریافت کنند. در برخی کشورهای آفریقا، مانند کنیا، خدمات مالی از طریق گوشههای موبایل، تغییرات بنیادینی در نظام اقتصادی ایجاد کرده و باعث شده تاب آوری اقتصادی افراد به شدت افزایش یابد.
جدول 2: تاثیر فناوری بر بهبود دسترسی به تامین مالی خرد
| سال | تعداد کاربران موبایل | تعداد وامهای دیجیتال اعطا شده | درصد افزایش تاب آوری اقتصادی |
| 2019 | 40,000,000 | 2,000,000 | 50% |
| 2020 | 50,000,000 | 3,000,000 | 60% |
| 2021 | 65,000,000 | 4,500,000 | 70% |
| 2022 | 85,000,000 | 6,000,000 | 80% |
ارزیابی تاب آوری اقتصادی در استفاده از تامین مالی خرد
برای ارزیابی تاب آوری اقتصادی در سیستمهای تامین مالی خرد، دو فاکتور کلیدی لازم است: اول، توانایی افراد برای بقا و سازگاری با چالشهای اقتصادی؛ و دوم، توانایی آنها برای بهبود و پیشرفت در شرایط اقتصادی. این دو فاکتور باید از طریق تحقیقات میدانی و نظرسنجیها به طور علمی بررسی شوند. بهعنوان مثال، در یک تحقیق انجام شده در هند، نشان داده شده است که 72% زنان دریافت کننده وامهای میکرو فاینانس، پس از یک بحران مالی، توانستهاند به پیشرفتهای اقتصادی قابل توجهی دست یابند.
تحلیل آماری تاب آوری اقتصادی
با تجزیه و تحلیل دادههای مربوط به تامین مالی خرد، میتوان به نتایج مشخصی در مورد تاثیر این نوع تأمین مالی بر تاب آوری اقتصادی دست یافت. بهعنوان مثال، در یک مطالعه در نیکاراگوئه، افرادی که از وامهای تامین مالی خرد استفاده کرده بودند، 35% بهتر از افرادی که از این سیستم بهرهمند نبودند، توانستند از بحرانهای مالی عبور کنند.
به تفکیک، در بین دریافت کنندگان وامهای خرد، افرادی که در بخش کشاورزی فعال بودند، بیشترین میزان تاب آوری اقتصادی را داشتند. این نتایج نشاندهنده این است که تامین مالی خرد به عنوان ابزاری برای قدرت اقتصادی و تاب آوری در جوامع محلی موثر است.
تجربیات بینالمللی در تامین مالی خرد
برخی کشورها در طراحی و اجرای سیاستهای تامین مالی خرد به موفقیتهای قابل توجهی دست یافتهاند. یکی از این کشورها، بنگلادش است که با استفاده از مدلهای نوآورانه تامین مالی خرد، به میلیونها زن روستایی وام داده است. همچنین، تجارب موفقی در کشورهای دیگر از جمله هند، کینیا و پرو دیده میشود. این تجربیات نشان میدهد که با ایجاد ساز و کارهای حمایتی، میتوان به بهبود تاب آوری اقتصادی و کاهش فقر کمک نمود.
نتیجهگیری و راهکارهای پیشنهاد شده
نتایج تحلیلهای صورت گرفته بر روی سیستمهای تامین مالی خرد نشان میدهد که این سیستمها میتوانند به طور قابل توجهی بر تاب آوری اقتصادی افراد و جوامع تأثیرگذار باشند. با وجود چالشها، وضعیت بهبود یافته به موازات پیشرفت تکنولوژی و افزایش دسترسی به خدمات تامین مالی خرد امیدی برای آینده تاب آوری اقتصادی ایجاد کرده است.
برای بهبود تاب آوری اقتصادی در سیستمهای تامین مالی خرد باید اقداماتی نظیر تسهیل دسترسی به منابع مالی، کاهش نرخهای بهره، و ایجاد سیستمهای حمایتی برای وامگیرندگان صورت گیرد. از طرف دیگر، توجه به نقش فناوری و دیجیتالیزه کردن نظام تامین مالی میتواند به عنوان یک راهکار موثر در جهت افزایش دسترسی و بهینهسازی ارائه خدمات به شمار رود. با اتخاذ این راهکارها، نظامهای تامین مالی خرد میتوانند نقش مؤثرتری در تقویت تاب آوری اقتصادی ایفا کنند و به بهبود زندگی افرادی که به این خدمات نیاز دارند، کمک کنند.
