دعوت امام حسن عسگری به همسایگی نیکو

۞مِنَ الفَواقِرِ الَّتی تَقصِمُ الظَّهرَ جارٌ إن رَأى حَسَنَةً أطفَأَها وإن رَأى سَیِّئَةً أفشاها؛ ۞ 

۞از جمله بلاهاى كمرشكن ، آن همسایه اى است كه چون نیكى بیند ، نهانش دارد و چون بدى بیند ، آن را فاش كند.۞

امام حسن عسگری (علیه‌السلام) در حدیثی حکمت‌آمیز و عمیق، به معضل‌هایی اشاره کرده که در ارتباطات انسانی و به‌ویژه در مناسبات همسایگی مورد توجه قرار دارد. در این حدیث، ایشان به یکی از بلاهای بزرگ اجتماعی که می‌تواند کمر انسان‌ها را بشکند، اشاره می‌کند و آن همسایه‌ای است که به جای تقویت حسنات و نیکی‌ها، بر روی خطاها و عیوب دیگران تمرکز می‌کند. این حدیث به این نکته عمیق اشاره دارد که رفتار و فضایل یک فرد می‌تواند تحت تأثیر پارامترهای اجتماعی و به‌خصوص کیفیت همسایگی قرار بگیرد.

در دنیای امروز که روابط اجتماعی بیش از هر زمان دیگری تحت شعاع رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی قرار گرفته، مفهوم همسایگی و نوع رفتار همسایه با دیگران به یک چالش جدی تبدیل شده است. همسایه‌ای که به جای پشتیبانی و تشویق به نیکی‌ها، سعی در پنهان کردن خیری که دیگری انجام داده و افشای بدی‌ها و خطاهای او دارد، به واقع نیکوکاران را دلسرد و شکست‌خورده می‌کند.

این نوع رفتار باعث می‌شود تا افراد در اطراف خود احساس ناامنی کنند و از نشان دادن جلب توجه به خوبی‌های خود کمی خودداری کنند.

در این راستا، سوالی که به ذهن می‌رسد این است که چرا بعضی افراد به این روش عمل می‌کنند؟ آیا این امر به نوعی حسادت و رقابت مربوط می‌شود؟ به طور کلی، انسان‌ها موجوداتی اجتماعی هستند و هنجارهای اجتماعی به‌ویژه در ارتباط با رفتار همسایگان و اطرافیان بر روی لایه‌های روانی و عاطفی آن‌ها تأثیر می‌گذارد. وقتی همسایه‌ای به جای ارزش‌گذاری بر اعمال مثبت فرد، بر روی نقاط ضعف و خطاهای او تمرکز می‌کند، این می‌تواند باعث ایجاد حس ناامیدی و شک در فرد شود.

همچنین می‌توان به این نکته اشاره کرد که این رفتار نه تنها بر روی فرد تأثیر می‌گذارد بلکه می‌تواند جو کلی اجتماعی را نیز تحت تأثیر قرار دهد. اگر یک فرد همیشه با این نگرش منفی به همسایگان خود نگریسته و به طریقی فرهنگ «افشای بدی ها» را گسترش دهد، این می‌تواند عاملی باشد برای ترویج روابط خصمانه و بی‌اعتمادی در یک جامعه. جامعه‌ای که در آن افشای بدی‌ها و پنهان ساختن خوبی‌ها در اولویت قرار گیرد، نمی‌تواند به یک فضای محبتی و همبستگی ملتفت دست یابد.

از سوی دیگر، باید به این نکته نیز توجه داشت که امام حسن عسگری (ع) به ما یادآوری می‌کند که شایسته است که در مواجهه با خطاهای دیگران، رویکردی آموزنده و اصلاحی داشته باشیم. رفتار ما در برابر نیکی‌ها و بدی‌های دیگران می‌تواند بر روی تغییر رفتارها و نگرش‌های آن‌ها تأثیر بگذارد. به همین دلیل، اگر ما به جای افشای خطاها، سعی در کمک و یاری به یکدیگر داشته باشیم، می‌توانیم به‌عنوان یک جامعه متعالی و پیشرفته محسوب شویم.

در این حدیث، نه‌تنها مفهوم همسایگی به‌عنوان یک رابطه اجتماعی تعریف می‌شود، بلکه به ما یادآوری می‌کند که ارزش‌گذاری بر مسیری که در آن نیکی‌ها تقویت می‌شود، اصلی مهم است. ما باید خود را به کارهای خوب تشویق و دیگران را در این مسیر همراه کنیم. در این رابطه، حس خوبی از همسایگی شکل می‌گیرد که نه‌تنها باعث تقویت روابط بین فردی می‌شود، بلکه به توسعه یک فرهنگ انسانی و مهربان نیز کمک می‌کند.

با مطالعه این حدیث، باید در نظر داشته باشیم که هر یک از ما می‌توانیم با انتخاب رفتارهای صحیح و نیکو، نه‌تنها به خود بلکه به جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنیم خیر و برکت بیافرینیم. جامعه‌ای که در آن افراد یکدیگر را حمایت می‌کنند، جایی خواهد بود که همگان می‌توانند در آن رشد کنند و به سعادت دست یابند.

در نهایت، حدیث امام حسن عسگری (ع) ما را به تفکر و تعمق در رفتارهای خود در ارتباطات اجتماعی فرا می‌خواند. به جای افشای عیب‌های یکدیگر و پنهان کردن حسنات، باید یاد بگیریم که چگونه بر روی خوبی‌ها متمرکز شویم و رشد و ترقی را به یکدیگر هدیه دهیم. این پیام به‌ویژه در دنیای امروزی که با چالش‌های فراوانی مواجه است، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و می‌تواند به ما کمک کند تا انسانی بهتر و جامعه‌ای پایدارتر بسازیم.