بیماران خاص را دریابیم

تاب آوری بیماران خاص به عنوان یکی از مهم‌ترین مفاهیم روانشناسی سلامت شناخته می‌شود. 
وقتی فردی با یک بیماری مزمن یا خاص مانند سرطان، ام‌اس، دیابت نوع پیشرفته، نارسایی قلبی یا بیماری‌های خودایمنی مواجه می‌شود، علاوه بر رنج جسمانی، با فشارهای روانی و اجتماعی شدیدی روبه‌رو خواهد شد. 
در این شرایط، توانایی مقابله با فشارها و بازگشت به تعادل روانی، همان چیزی است که تحت عنوان تاب‌آوری بیماران خاص تعریف می‌شود. 
این تاب‌آوری نه به معنای فقدان مشکل، بلکه به معنای توانایی غلبه بر مشکلات، سازگاری با شرایط جدید و یافتن معنا در دل سختی‌هاست. 
تحقیقات متعددی نشان می‌دهد بیمارانی که سطح بالاتری از تاب‌آوری دارند، علاوه بر کاهش استرس، در روند درمان نیز نتایج بهتری کسب می‌کنند و کیفیت زندگی آنها ارتقا می‌یابد. بنابراین می‌توان گفت تاب‌آوری بیماران خاص، پلی میان شرایط دشوار و امید به زندگی است. 

بعد روان‌شناختی تاب‌آوری بیماران خاص 
یکی از ابعاد مهم تاب‌آوری بیماران خاص، بعد روان‌شناختی آن است. 
این بعد شامل عواملی چون کنترل هیجان‌ها، مدیریت استرس، داشتن نگرش مثبت، پذیرش واقعیت و یافتن معنا در رنج‌ها می‌شود. 
برای مثال، بیماری که پس از تشخیص سرطان بتواند با پذیرش بیماری به جای انکار یا خشم، مسیر درمان را دنبال کند، در حقیقت سطح بالاتری از تاب‌آوری روانی دارد. 
روان‌شناسان تاکید می‌کنند که داشتن امید و خوش‌بینی، حتی در شرایط دشوار، نه‌تنها از بروز افسردگی و اضطراب جلوگیری می‌کند بلکه موجب بهبود عملکرد سیستم ایمنی بدن نیز می‌شود. 
به همین دلیل، مداخلات روان‌درمانی، مشاوره فردی و گروهی و آموزش مهارت‌های مدیریت استرس، می‌توانند به افزایش تاب‌آوری بیماران خاص کمک کنند. 
این بعد روان‌شناختی، زیربنای سایر ابعاد تاب‌آوری محسوب می‌شود و بدون آن، بیمار ممکن است دچار فرسودگی روحی و بی‌انگیزگی شود. 

بعد اجتماعی تاب‌آوری بیماران خاص 
بعد اجتماعی تاب‌آوری بیماران خاص، به کیفیت و کمیت حمایت‌های اجتماعی اطراف بیمار مربوط می‌شود. 
حمایت خانواده، دوستان، همکاران و حتی جامعه می‌تواند اثر قابل توجهی بر میزان تاب‌آوری فرد داشته باشد. بیمارانی که احساس می‌کنند تنها نیستند و اطرافیانشان در مسیر درمان همراهشان هستند، در برابر فشارهای روحی مقاومت بیشتری نشان می‌دهند. 
همچنین گروه‌های حمایتی بیماران خاص، انجمن‌ها و خیریه‌ها، می‌توانند نقشی کلیدی در ارتقای تاب‌آوری ایفا کنند. 
به عنوان مثال، فردی که با بیماری مزمن کلیوی دست‌وپنجه نرم می‌کند، اگر بداند افراد دیگری نیز تجربه مشابهی دارند و از طریق گروه‌های حمایتی با آن‌ها ارتباط بگیرد، احساس توانمندی بیشتری خواهد داشت. بنابراین بعد اجتماعی تاب‌آوری بیماران خاص، نه‌تنها از انزوا و افسردگی جلوگیری می‌کند، بلکه بستر مناسبی برای تبادل تجربه‌ها و افزایش امیدواری ایجاد می‌نماید. 

بعد جسمانی تاب‌آوری بیماران خاص 
تاب‌آوری بیماران خاص تنها به روان و اجتماع محدود نمی‌شود، بلکه بعد جسمانی آن نیز اهمیت زیادی دارد. مراقبت از بدن، پیروی از رژیم غذایی مناسب، رعایت برنامه درمانی، ورزش‌های سبک و متناسب با شرایط بیماری، همه بخشی از بعد جسمانی تاب‌آوری محسوب می‌شوند. برای نمونه، بیماران مبتلا به ام‌اس که ورزش‌های کششی و یوگا را به‌طور منظم انجام می‌دهند، نه‌تنها از نظر جسمانی عملکرد بهتری دارند بلکه احساس کنترل بیشتری بر شرایط خود پیدا می‌کنند. 
این بعد از تاب‌آوری، به بیمار کمک می‌کند که احساس کند همچنان بر بخش‌هایی از زندگی‌اش تسلط دارد و بیماری نمی‌تواند همه جوانب وجود او را محدود کند. رعایت اصول مراقبت جسمانی همچنین موجب افزایش اعتمادبه‌نفس و کاهش احساس ناتوانی می‌شود و یکی از ستون‌های اصلی تاب‌آوری بیماران خاص به شمار می‌آید. 

بعد معنوی و فلسفی تاب‌آوری بیماران خاص 
یکی دیگر از ابعاد مهم تاب‌آوری بیماران خاص، بعد معنوی و فلسفی است. بسیاری از بیماران خاص در مسیر بیماری خود به پرسش‌های اساسی درباره زندگی، مرگ و معنای رنج برمی‌خورند. در این شرایط، اعتقادات مذهبی، معنوی یا فلسفی می‌تواند نقش پررنگی در ایجاد آرامش و افزایش تاب‌آوری ایفا کند. باور به اینکه رنج می‌تواند بخشی از مسیر رشد معنوی باشد یا اینکه زندگی فراتر از مشکلات جسمانی معنا دارد، به بیماران کمک می‌کند تا با قدرت بیشتری با بیماری کنار بیایند. 
تحقیقات نشان داده است بیمارانی که از منابع معنوی یا فلسفی برای معنا دادن به تجربه بیماری خود استفاده می‌کنند، کمتر دچار افسردگی شده و احساس امید بیشتری دارند. بنابراین بعد معنوی تاب‌آوری بیماران خاص، نوعی تکیه‌گاه درونی ایجاد می‌کند که به آن‌ها امکان می‌دهد حتی در دشوارترین لحظات نیز احساس قدرت و آرامش داشته باشند. 

بعد اقتصادی و شغلی تاب‌آوری بیماران خاص 
بیماری‌های خاص اغلب هزینه‌های مالی سنگینی به همراه دارند. از هزینه‌های دارو و درمان گرفته تا کاهش توانایی کار کردن و کسب درآمد، همه این‌ها فشار مضاعفی بر بیماران وارد می‌کند. از این رو، بعد اقتصادی و شغلی نیز بخش مهمی از تاب آوری بیماران خاص را تشکیل می‌دهد. 
بیمارانی که از حمایت‌های بیمه‌ای مناسب، منابع مالی کافی یا امکان ادامه فعالیت‌های شغلی متناسب با شرایطشان برخوردارند، سطح بالاتری از تاب‌آوری نشان می‌دهند. در مقابل، مشکلات مالی می‌تواند موجب اضطراب، احساس ناتوانی و حتی ترک درمان شود. 
بنابراین سیاست‌های حمایتی دولت، نقش کارفرمایان در ایجاد شرایط کاری مناسب برای بیماران و فعالیت سازمان‌های مردم‌نهاد در کمک مالی، همه از عواملی هستند که تاب‌آوری اقتصادی بیماران خاص را تقویت می‌کنند. بی‌توجهی به این بعد، می‌تواند سایر ابعاد تاب‌آوری را نیز تضعیف کند. 
تاب آوری بیماران خاص نقش مهمی در کاهش اضطراب و افسردگی ناشی از بیماری ایفا می‌کند. 

تاب آوری بیماران خاص، مفهومی چندبعدی است که ابعاد روانی، اجتماعی، جسمانی، معنوی و اقتصادی را دربر می‌گیرد. این تاب‌آوری نه یک ویژگی ثابت، بلکه مهارتی قابل پرورش است که با آموزش، حمایت و تمرین می‌توان آن را تقویت کرد. 
توجه به همه ابعاد آن به‌طور هم‌زمان، موجب می‌شود بیماران خاص نه‌تنها در برابر بیماری مقاومت کنند، بلکه زندگی معنادارتری را تجربه نمایند. 
عفت حیدری روانشناس اجتماعی و دارنده نشان فرهنگ یار تاب آوری ایران در پایان آورده است جامعه، خانواده، متخصصان سلامت و حتی خود بیماران باید بدانند آینده‌ای که در آن تاب‌آوری بیماران خاص به عنوان یک ضرورت در نظام سلامت شناخته شود، آینده‌ای است که بیماران می‌توانند با امید، انگیزه و کیفیت زندگی بالاتر مسیر درمان را طی کنند.