تجربههای موفق در کاهش زبالههای غذایی
زبالههای غذایی یکی از معضلات جدی جهانی هستند که تأثیرات منفی زیادی بر محیط زیست، اقتصاد و سلامت انسانها دارند. بر اساس گزارش برنامه غذا و کشاورزی سازمان ملل (FAO)، یک-third از غذاهایی که در سطح جهان تولید میشود به زباله تبدیل میشوند. این مسئله با جدا شدن از زنجیره ارزش غذایی، نه تنها به هدر رفت منابع طبیعی، بلکه به انتشار گازهای گلخانهای و آلودگی محیط زیست منجر میشود. در این مقاله به بررسی تجربههای موفق در زمینه کاهش زبالههای غذایی میپردازیم و بهترین روشهای موجود را تحلیل میکنیم.
ابعاد مختلف زبالههای غذایی
زبالههای غذایی تنها یک مشکل محیط زیستی نیستند، بلکه ابعاد اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی نیز دارند. طبق آمارهای جهانی، مصرف غذا بهطور متوسط در دنیا ۵۰ درصد از کل مصرف انرژی و ۲۵ درصد از آب را به خود اختصاص میدهد. از این رو، کاهش زبالههای غذایی میتواند در صرفهجویی منابع و بهبود شرایط اقتصادی نقش بسزایی داشته باشد. به طور خاص، صنایع غذایی و کشاورزی باید استراتژیهای خود را با هدف کاهش اتلاف مواد غذایی مورد بررسی و بازنگری قرار دهند.
منشاء و دلایل زبالههای غذایی
دلایل اصلی زبالههای غذایی متنوع هستند و شامل عدم برنامهریزی درست در خرید، فاسد شدن غذاها قبل از مصرف، و نیز تصورات نادرست درباره تاریخ انقضا مواد غذایی میشوند. برای مثال، برخی از مصرفکنندگان تاریخ انقضای روی بستهبندی را به عنوان مرز قطعی برای دور ریختن غذا تلقی میکنند، در حالی که تحقیقات نشان میدهد بسیاری از محصولات غذایی پس از تاریخ انقضا هنوز قابل مصرف هستند.
آمار زبالههای غذایی
طبق برآوردهای FAO، سالانه حدود ۱.۳ میلیارد تن غذا به زباله تبدیل میشود که بررسی آن در جدولی به صورت زیر قابل مشاهده است:
| سال | مقدار زبالههای غذایی (میلیون تن) | درصد اتلاف |
| 2016 | ۱۰۰۰ | 34% |
| 2017 | ۱۱۰۰ | 36% |
| 2018 | ۱۲۰۰ | 37% |
| 2019 | ۱۳۰۰ | 39% |
| 2020 | ۱۴۰۰ | 41% |
شیوههای کاهش زبالههای غذایی
برای کاهش زبالههای غذایی شیوهها و روشهای مختلفی وجود دارد که در سطح فردی، محلی و جهانی میتوانند مورد استفاده قرار گیرند. در ادامه به بررسی چندین تجربه موفق در این زمینه میپردازیم.
کمپینهای آگاهیبخشی
کمپینهای آگاهیبخشی به عنوان یکی از مؤثرترین ابزارها برای مبارزه با زبالههای غذایی شناخته شدهاند. این کمپینها معمولاً شامل آموزش مصرفکنندگان در مورد چگونگی خرید، پخت و ذخیرهسازی غذا به شیوهای است که منجر به کاهش هدر رفت نگردد. برای مثال، در هلند، کمپین «ضد هدر رفت» راهاندازی شده که تمرکز آن بر آگاهیبخشی به مردم در مورد چگونگی استفاده بهجا از غذاها و تاریخ انقضا میباشد.
استفاده از تکنولوژی
فناوری یکی از مهمترین ابزارها برای کاهش زبالههای غذایی است. با کمک اپلیکیشنها و سیستمهای هوشمند، مصرفکنندگان و خردهفروشان میتوانند اطلاعات بهتری درباره تاریخ انقضا، موجودی غذاها و برنامههای خرید داشته باشند. اپلیکیشنهای مانند «Too Good To Go» در اروپا این امکان را فراهم میآورند تا غذاهای اضافی فروشگاهها و رستورانها به قیمت پایینتری به فروش برسند و از هدر رفتن آن جلوگیری کنند.
همکاری با سازمانهای محلی
سازمانهایی مانند غذا برای محلیها (Food Rescue) در آمریکا و دیگر کشورهای دنیا به جمعآوری و توزیع غذاهای اضافی از رستورانها، فروشگاهها و کشاورزان مشغول هستند. در این مدل، غذاهای اضافی که معمولاً دور ریخته میشوند به افراد نیازمند تحویل داده میشود. مثال بارز این اقدام موفق در شیکاگو است که در طول تنها یک سال، توانستهاند از اتلاف غذا به ارزش۱۸ میلیون دلار جلوگیری کنند.
| سازمان | مقدار غذا نجات یافته (تن) | سال تأسیس |
| Food Rescue | ۵۰۰ | ۲۰۱۲ |
| City Harvest | ۲۸۰۰۰ | ۱۹۸۲ |
| City Harvest (شیکاگو) | ۴۵۰۰ | ۲۰۱۹ |
بهینهسازی زنجیره تأمین
بهینهسازی زنجیره تأمین یکی دیگر از عوامل مؤثر در کاهش زبالههای غذایی است. با ایجاد یک زنجیره تأمین پایدار و شفاف، تولیدکنندگان و توزیعکنندگان میتوانند از هدررفت محصولات جلوگیری کنند. تجربه شرکت «Nestlé» در تعدیل تاریخ انقضا محصولات خود و هماهنگی بین واحدهای مختلف، به آنها کمک کرد تا ۴۰ درصد از هدررفت غذا را کاهش دهند.
تقویت قوانین و مقررات
قوانین و مقررات به حفظ منابع غذایی و کاهش زبالههای غذایی کمک میکند. برای مثال، در فرانسه قانونی تصویب شده که بر اساس آن فروشگاهها موظف هستند غذاهای اضافی را به سازمانهای خیریه اهداً کنند، در غیر این صورت، این فعالان باید آنها را دفع کنند. این قانون موجب کاهش زبالهها و افزایش حمایت از افراد نیازمند شده است.
تشویق به پخت و پز خانگی
آموزش و ترغیب به پخت و پز خانگی یکی دیگر از راهکارهایی است که میتواند به کاهش زبالههای غذایی کمک کند. با افزایش آگاهی درباره طرز تهیه غذا و استفاده از مواد محلی و در دسترس، خانوادهها میتوانند از هدررفت غذا اجتناب کنند. همچنین، بکارگیری شیوههای جدید نگهداری، مانند فریز کردن، اجازه میدهد تا از مواد غذایی اضافی به بهترین نحو استفاده شود.
نتیجهگیری
کاهش زبالههای غذایی نیازمند همکاری گسترده بین مصرفکنندگان، تولیدکنندگان، دولتها و سازمانهای غیرانتفاعی است. تجربههای موفق در کشورهای مختلف نشاندهنده این است که با استراتژیهای مناسب میتوان به طور مؤثری این مشکل را حل کرد. بهکارگیری فناوریهای نوین، آموزش مصرفکنندگان و تقویت قوانین و مقررات میتواند به بهبود وضعیت زبالههای غذایی کمک کند. همچنین، همکاری بینالمللی در این زمینه مهم است و باید به شیوهای انجام شود که بر روی فرهنگ و عادات غذایی مردم تأثیر بگذارد. بدین ترتیب میتوان امیدوار بود که با تلاشهای دستهجمعی، زبالههای غذایی در آینده به میزان قابل توجهی کاهش یابد.
برخی از منابع معتبر برای این تحقیق شامل گزارشهای FAO، مقالات علمی در نشریات مربوط به محیط زیست و دادههای تجمعی از گزارشات سازمانهای مختلف غیرانتفاعی در زمینه غذای ایمن هستند. بهعنوان مثال، میتوان به گزارشهای منتشرشده در «The World Resources Institute» و «Food Waste Reduction Challenge» اشاره کرد که بهطور عمده بر استراتژیهای کاهش زبالههای غذایی تمرکز دارند.
