موحد تلخی کودتا را در ترجمه «سفرنامه ابن بطوطه» حل کرد

استاد دانشگاه خوارزمی گفت: ویژگی مهم در کشاکش دین و دولت در این است که تاریخ نگاری محققانه، تحقیق برای تحقیق نیست در عین حال ردی از روشنفکری و شعارزدگی و نسخه پیچیدن روشنفکری در آن نیست..

موحد با زیرکی نگاهی مومنانه در بررسی موضوع اتخاذ کرده است..

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) ، مسعود جعفری جزی، استاد دانشگاه با اشاره به کتاب «در کشاکش دین و دولت» گفت: به نظرم نکته اساسی که در این کتاب مطرح شده، فراتر از تاریخ نگاری صدر اسلام است..

موقع چاپ کتاب سوءتفاهمی پیش آمد که بعضی از استادان فرهیخته و دوستان دانشمند فکر کردند که محمدعلی موحد در این کتاب تاریخ نگاری کرده است..

لذا در مطالبی نوشتند که بهتر بود برای نوشتن کتاب فلان منابع هم دیده یا به آثار مستشرقان رجوع می شد در حالی که موحد دنبال تاریخ نگاری صدر اسلام نبود..

او افزود: موحد در این کتاب همچنان که از عنوان روی جلد پیداست، تلاش کرد دغدغه خودش را همان سه کلمه «کشاکش، دین، دولت» را مسئله قرار دهد..

او متوجه شد که نیاز است به سرچشمه برگردیم تا دریابیم مشکل از کجاست؟.

لذا موحد نه قصد تاریخ نگاری داشت نه خواسته که مانند روشنفکران به صورت انتزاعی نظریه پردازی کند..

به عبارتی ما از صد و پنجاه سال گذشته تا امروز یعنی از زمان آخوندزاده تا الان، روشنفکرانی داشتیم که درباره نظریه پردازی سیاسی در موضوع اسلام و ایران کتاب نوشتند و نظریه دادند اما بیشتر آنها به جز استثناهایی انتزاعی بوده است..

استادیار دانشگاه خوارزمی عنوان کرد: ما در رابطه با نظریه پردازی سیاسی کسانی که پای در سیاست داشته و در عین حال درک و بینش درستی داشته باشند، خیلی کم داشتیم..

برگردم به سخن خودم درباره کتاب که باز هم تأکید می کنم تاریخ نگاری صدر اسلام نیست بلکه کتاب نظریه سیاسی است و می خواهد بگوید کشمکش دین و دولت که در جوامع اسلامی هزار سال سابقه دارد باید به سرچشمه های آن برگردیم تا دریابیم از چه نشئت می گیرد؟ مسعود جعفری جزی گفت: به نظرم نخستین ویژگی کتاب نگاه تازه به اسناد قدیمی است که هزاران بار پژوهشگران و محققان داخلی و مستشرقان دیدند اما نگاه موحد به آن تازه است مانند نگاه یک کارآگاه یا قاضی که اسناد قدیمی را دوباره زیر و رو کرده و در تمام مباحث کتاب مسئله اصلی را گم نکرده است و سه کلمه «کشمکش، دین و دولت» را رصد کرده و بارها میان این سه کلمه رفت و برگشت داشته است تا خواننده خودش به مئله پی ببرد..

چنانکه وقتی کتاب منتشر شد و محمدرضا نصیری پس از مطالعه آن به استاد موحد گفت: با دید مومنانه به موضوع نگاه کردید؟.

تنوع عالم ایرانی در صور خیالش مقصود فراستخواه در بخش دیگری از برنامه «شب صد سالگی محمدعلی موحد» گفت: موحد در زمان یأس و سرخوردگی سیاسی جامعه ایران (دوران پس از کودتای 28 مرداد) متوجه بود که جامعه ایرانی تنها در عالم سیاسی آن خلاصه نمی شود به ویژه عرصه وسیع ایران قابل فرو کاسته شدن به قطار خالی سیاست نیست..

عوالم ایرانی مانند صور خیال آن وسیع هستند..

او ادامه داد: موحد در دوران خلع ید در یک دکانی که کتاب های کهنه می فروخت، نسخه ای از رحله ابن بطوطه پیدا کرد و بعد در روزهای تلخ و ناامیدی ایران با ترجمه سخت و بسیار صعب این سفرنامه معنا می دهد. این استاد دانشگاه بیان کرد: نیاز است به برنامه پژوهشی موحد نگاه کنید که چه قدر معنادار است..

باید دید چرا ابن بطوطه را انتخاب می کند؟ این حکایت یک خودآگاهی دردناک و حسرت بار تمدنی است که نسل موحد در دهه بیست و سی با خود حمل می کرد. او ابن بطوطه را انتخاب می کند تا نشان دهد در فاصله یک تمدن خسته در جوامع شرقی و اسلامی و آغاز یک تمدن چابک در ضلع غربی جهان چه نشانه های ریز و تفصیلی از یک ذخائر عظیم تمدنی در این شرق عالم وجود دارد..

روایتگر صادق روزگار خویش سیروس علی نژاد، روزنامه نگار کهنه کار در ادامه این آیین گفت: به نظرم موحد روایتگر صادق زمانه خودش است..

چنان که در ترجمه سفرنامه ابن بطوطه یک گزارش دقیق و مفصل در احوال از ابن بطوطه است به طوری که دست خواننده را می گیرد و سیاحت تام و تمامی در سفرنامه ابن بطوطه می کند و به خواننده می گوید ابن بطوطه بازارها، مساجد، خانقاه ها، دربارها و روابط اجتماعی زمان خودش را چطوری توصیف می کند و درباره آنها چه می گوید؟ مثلا شرحی که درباره بازار تبریز و زنان ترک می دهد. او افزود: تنها در سفرنامه ابن بطوطه این خاصیت روایتگری صادقانه وجود ندارد و در «خواب آشفته نفت» که اثر بسیار مهمی است که در واقع یک گزارش تاریخی بی طرفانه تمام عیار از تمام رخدادها و اتفاقاتی است که بر قضیه نفت ایران گذشته است و همه می دانند این گزارش از چه درجه اعتبار برخوردار است و چه قدر توجه اهل تحقیق را به خود جلب کرد..